Umożliwiający dzienne obserwowanie słońca unikatowy pryzmat Herschela otrzymało planetarium w Potarzycy (Wielkopolska). To jedyna tego typu wiejska placówka w kraju, w której prowadzone są obserwacje Wszechświata.
"Pryzmat pozwala obserwować słońce, bez ryzyka uszkodzenia wzroku. Ponieważ słońce wysyła bardzo dużo światła, należy je osłabić, żeby nie uszkodzić oczu" - powiedział PAP opiekun potarzyckiej placówki, Andrzej Owczarek. Dodał, że zakup urządzenia sfinansował burmistrz pobliskiego Jarocina.
Jak podkreślił, teraz będzie możliwe oglądanie słońca wykorzystując całą średnicę obiektywu teleskopu. "Dzięki temu urządzeniu można na słońcu zobaczyć plamy (obszary ciemniejsze o niższej temperaturze) i pochodnie (obszary jaśniejsze o wyższej temperaturze)" - wyjaśnił.
Jak zapewnił, dzięki pryzmatowi, w pogodne dni, można też zobaczyć granulacje, czyli ziarnistą powierzchnię słońca.
Podobne urządzenie posiada w Polsce jedynie Uniwersytet Wrocławski, ale w jego najnowszej wersji w Potarzycy zastosowano pułapkę światła słonecznego, czyli płytkę ceramiczną. "Takiej samej używa się do pokrywania spodniej części skrzydeł i kadłuba wahadłowców USA" - twierdzi Owczarek.
Dodał, że pryzmat pozwala również fotografować słońce, poprzez umieszczenie okularu aparatu w teleskopie. Ze względu na nieodpowiednią dla obserwacji pogodę, do tej pory nie użyto jeszcze pryzmatu - zaznaczył.
Istniejące od 18 lat planetarium w Potarzycy odwiedziło już około 100 tys. osób, głównie uczniów. Oprócz typowych obserwacji Wszechświata, organizowane są tutaj otwarte dla wszystkich "Weekendy z gwiazdami".
Stanowisko obserwacyjne tworzy epoksydowa kopuła z umieszczonym wewnątrz ekranem projekcyjnym i miejscami dla 35 osób. "To jedyna taka placówka w kraju istniejąca przy szkole tego typu, o której informacje umieściła nawet Międzynarodowa Unia Astronomiczna", powiedział Owczarek. Dodał, że szkolne planetaria istnieją jeszcze przy liceum w Piotrkowie Tryb. i przy Zespole Szkół Technicznych w Grudziądzu. Planetarium w Potarzycy jest jednym z szesnastu w Polsce. Figuruje w rejestrze polskich placówek astronomicznych i w rejestrze Międzynarodowej Unii Astronomicznej. Uczniowie z Potarzycy współpracują m.in. z Europejską Kosmiczną Agencją Informacyjną Teleskopu Hubble'a w Garching pod Monachium.
Kopuła ma 5 m średnicy, składa się z ośmiu segmentów wykonanych z tworzyw sztucznych. "Planetarium jest w pełni profesjonalne, a warunki obserwacji Wszechświata są wręcz komfortowe", mówi Owczarek.
Planetarium wykorzystują jako pomoc dydaktyczną nauczyciele i uczniowie z całej Wielkopolski oraz z ościennych województw, którym bliżej jest do Potarzycy niż do Torunia. Projekcje astronomiczne ogląda tutaj w ciągu roku około 9600 uczniów szkół podstawowych i średnich. Całą aparaturę projekcyjną wykonali na zajęciach gimnazjaliści należący do Szkolnego Koła Miłośników Astronomii.
"Błyszczące punkty ciał niebieskich, rozrzucone wśród czerni nocnego nieba, to jeden z najpiękniejszych obrazów ofiarowanych nam przez przyrodę. Wielu z oglądających, często po raz pierwszy w życiu, ma okazję przeżywać tak bliski kontakt z Wszechświatem", mówi Owczarek.
Wielką satysfakcję sprawiły mu niedawno informacje i dokumentacja wraz ze zdjęciami i fotografiami budowanego w Chile wielkiego teleskopu, które przesłało uczniom Europejskie Południowe Obserwatorium w tym kraju.
Planetarium w Potarzycy jest na stronach internetowych podobnych placówek na świecie. Oprócz planetarium działa przy gimnazjum obserwatorium, w którym prowadzone jest obserwowanie słońca.
Szkoła w Potarzycy istnieje od 1794 r. Od sześciu lat jej patronem jest twórca nowożytnej selenografii - Jan Heweliusz (1611-1687).
Andrzej Zakrzewski (PAP)
zak/ ls/
