Powojenne przesiedlenia, obozy odosobnienia, represje aparatu bezpieczeństwa i próby zatarcia narodowej tożsamości - to niektóre doświadczenia Niemców w PRL. Polityce komunistycznych władz wobec ludności niemieckiej w Polsce poświęcono konferencję w Gliwicach.
Rozpoczęta w czwartek w tym mieście międzynarodowa konferencja naukowa ma ukazać aktualny stan badań nad "problemem niemieckim" w Polsce Ludowej oraz nakreślić dalsze perspektywy badawcze.
Naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Katowicach dr hab. Adam Dziurok wskazał, że tematyka losów ludności niemieckiej w powojennej Polsce była już wielokrotnie w podejmowana w literaturze historycznej w minionych dwóch dekadach, co jednak nie zamyka drogi do dalszych badań w tym obszarze.
"Losy ludności niemieckiej chcemy pokazać w całej złożoności - jako społeczności, która najpierw funkcjonowała we własnym państwie totalitarnym, a później doświadczyła losu ofiar w innym, czerwonym totalitaryzmie" - zaznaczył dr Dziurok.
Wygłoszone podczas konferencji referaty mają później znaleźć się w publikacji książkowej. Inicjatorzy przedsięwzięcia liczą, że konferencja i książka będą pomocne w zrozumieniu wielu problemów, stojących na trudnej drodze do polsko-niemieckiego pojednania.
Omawiane przez polskich i niemieckich historyków badania dotyczą lat 1945-1989. Jak podkreślił dr Dziurok, rok 1945 był momentem nowego otwarcia w dziejach polsko-niemieckich relacji; kończył lata zbrodniczej okupacji ziem polskich przez Niemców, której jednym z efektów było powszechne postrzeganie narodu niemieckiego jako zbrodniarzy i śmiertelnych wrogów. Zarazem rok ten rozpoczynał nowy rozdział historii Polski jako kraju w trzeciej części złożonego z dawnych niemieckich terenów.
"Nie tylko kamienie w tych powojennych latach mówiły po niemiecku. W nowej Polsce pozostało kilka milionów etnicznych Niemców i wielu przedstawicieli społeczności pogranicza, takich jak Mazurzy, Warmiacy czy Górnoślązacy - dawnych obywateli Rzeszy, kulturowo i językowo zbliżonych do Niemców. Te dwie grupy stanowiły dwa bieguny, między którymi poruszamy się, myśląc o ludności niemieckiej w PRL" - wyjaśnił historyk.
Te dwie społeczności - etniczni Niemcy i ludność pogranicza - były też głównymi punktami odniesienia dla polityki władz komunistycznych wobec ludności niemieckiej. Na podstawie międzynarodowych ustaleń zdecydowano o wysiedleniu Niemców z tzw. Ziem Odzyskanych. Jednak co najmniej przez jedną powojenną dekadę pozostały dziesiątki tysięcy tzw. uznanych Niemców, np. w kopalniach Wałbrzycha czy gospodarstwach rolnych Pomorza Zachodniego. Po 1950 r. wolno im było, w warunkach ścisłej reglamentacji politycznej, rozwinąć zręby działalności oświatowej i kulturalnej. Kres aktywności tych Niemców, którzy w większości wyemigrowali do NRD lub RFN, położyła akcja łączenia rodzin z drugiej połowy lat 50.
Druga społeczność - zwana ludnością rodzimą lub autochtoniczną - poddana została procesom weryfikacji narodowej i uznana za etnicznie polską. "Faktycznie jednak w Polsce Ludowej nie udało się dokonać jej pełnej integracji. Przeciwnie, z biegiem lat umacniała się wśród części tzw. autochtonów opcja niemiecka, a wraz z nią - dążenie do wyjazdu z Polski do RFN. Tendencje wyjazdowe dodatkowo wzmacniane były względami ekonomicznymi - nieatrakcyjnością oferty społeczno-gospodarczej PRL i +cudem gospodarczym+ w Niemczech Zachodnich" - zauważył naczelnik Dziurok.
Gliwicka konferencja potrwa do piątku. Jej współorganizatorami są Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej w Gliwicach.
Wśród podejmowanych tematów są m.in. kierunki polityki władz, powojenne represje i antyniemiecka polityka aparatu bezpieczeństwa, a także sprawy mniejszości niemieckiej w perspektywie relacji RFN-PRL, obszary życia codziennego, integracji i migracji Niemców w PRL, polityka wobec Żydów i ewangelików oraz obraz Niemców w propagandzie czy wpływ okupacji na postrzeganie Niemców.(PAP)
mab/ abe/
