Na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w dniu Wszystkich Świętych trwa 22. kwesta na rzecz odnowy zabytkowych nagrobków tej wyjątkowej nekropoli, na której spoczywają Makuszyński, Chałubiński, Sabała, Przerwa-Tetmajer i wielu innych wybitnych Polaków.
Pieniądze na renowację nagrobków w Zakopanem zbierają ludzie kultury, przedstawiciele władz Zakopanego, Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" oraz górale ze Związku Podhalan.
"Większość naszych arcydzieł - bo tak należy traktować nagrobki z Pęksowego Brzyzka - to rzeźby w drewnie, które są narażone na niekorzystne działanie warunków atmosferycznych i wymagają permanentnej pielęgnacji, a nierzadko całkowitej rekonstrukcji" - powiedziała PAP organizatorka kwesty Agata Nowakowska-Wolak z podhalańskiego oddziału Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.
Podczas ubiegłorocznej zakopiańskiej kwesty zebrano ponad 17 tys. zł. Fundusze te przeznaczono na renowację 39. mogił na Pęksowym Brzyzku. Odnowiono też jeden nagrobek na Nowym Cmentarzu. Prace kosztowały w sumie 25,5 tys. zł, a różnicę pokryto z nadwyżek z poprzednich kwest.
Na Pęksowym Brzyzku wykonano konserwację nagrobków znajdujących się w centralnej części nekropolii. Jak wyjaśniła Nowakowska-Wolak, to nagrobki ofiar gruźlicy, młodych ludzi zmarłych w początkach XX wieku.
"Te niezwykłe działa sztuki to między innymi nagrobki: 7-letniego Arthura Grosse, 14-letniego Janka El Terlein, 18-letniego Ignacego Jaxa Jaxińskiego, 20-letniej Maryi Heleny Kaweckiej" - wymieniła i dodała: "Dawniej zaniedbane, czarne i nieczytelne - obecnie odzyskały dawny blask i wyglądają niemal jak nowe, co wprawia w zdziwienie i zakłopotanie zwiedzających, którzy nie wierzą, że takie nagrobki mogły powstać na początku XX w."
Oprócz gruntownej konserwacji poddano także pielęgnacji nagrobki luminarzy Podhala: rodziny Chramców, Pawlikowskich i Gałków. Odnowiono także inne nagrobki m.in.: Juliusza Zborowskiego, Tytusa Chałubińskiego, Władysława Orkana, Stanisława Witkiewicza, Jana Krzeptowskiego-Sabały, Marii i Bronisława Dembowskich, Marii Witkiewiczowej, Kornela Makuszyńskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stefana Zwolińskiego i Franciszka Neużila.
"Dzięki pełnej konserwacji wydobyto piękno nagrobków Dyonizego Beka, Katarzyny Czubernatowej i kapliczkowego bezimiennego pomniczka obok grobu Tetmajera" - podsumowała Nowakowska - Wolak.
Na Nowym Cmentarzu przy ul. Nowotarskiej po 11 latach powtórzono konserwację nagrobka sędziego lwowskiego, arbitra sporu o Morskie Oko Aleksandra Mniszka-Tchórznickiego.
Cmentarz na Pęksowym Brzyzku powstałym w 1848 roku i jest to najstarsza nekropolia Zakopanego. Znajdują się tu groby wybitnych Polaków: poetów, artystów, sportowców także przewodników i ratowników tatrzańskich oraz osób, które w sposób szczególny wpisały się w historię miasta pod Giewontem.
Na murze okalającym cmentarz znajduje się wymowne motto: "Ojczyzna to ziemia i groby. Narody, tracąc pamięć, tracą życie". Motto wyrzeźbione na drewnianej tablicy, przypisywane jest francuskiemu marszałkowi Ferdynandowi Fochowi. Pod tymi słowami widnieje inskrypcja dodana przez ks. Jana Tobolaka w okresie międzywojennym: "Zakopane pamięta".
"Pęksowy Brzyzek to dla mnie miejsce nostalgiczne, ale nie smutne. Można tu znaleźć ciszę i melancholię, ale nie przygnębienie. Spoczywa tu +plejada gwiazd+ i prości ludzie, górale i przyjezdni, zasłużeni i nieznani. Połączyło ich jedno - Tatry i skalna ziemia" - opowiadała PAP Nowakowska-Wolak.
Organizatorem zakopiańskiej kwesty jest podhalański oddział Towarzystwa Opieki nad Zabytkami.(PAP)
szb/ mki/
