Zniszczone pieniądze. Czy można nimi płacić?
Zniszczone lub uszkodzone banknoty, nawet te sklejone taśmą są nadal ważne i bez problemu mogą być używane do transakcji gotówkowych. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z tego, że np. pracownik sklepu nie ma obowiązku przyjęcia zniszczonych pieniędzy. To samo dotyczy konsumentów, którzy zgodnie z prawem, mogą odmówić przyjęcia podartych pieniędzy.
Co zrobić z uszkodzonym banknotem?
Żeby nie pogłębiać uszkodzenia banknotu, możemy skleić go bezbarwną taśmą. Nie zaleca się natomiast samodzielnego usuwania przebarwień, ponieważ może to spowodować jeszcze większe zniszczenie pieniędzy. Według zarządzenia nr 31/2013 roku wydanego przez prezesa Narodowego Banku Polskiego uszkodzone oraz zużyte pieniądze można natomiast wymienić w kasie każdego banku komercyjnego w Polsce.
Bank ma obowiązek wymienić banknoty, które są:
- podarte,
- postrzępione,
- naddarte,
- zaplamione,
- zabrudzone,
- przerwane,
- odbarwione,
Oraz uszkodzone w inny sposób, w tym również na skutek umieszczenia na nich trwałego napisu, nadruku, rysunku lub innego znaku.
Aby wymienić banknot, musi on spełniać dwa warunki. Przede wszystkim musi istnieć możliwość odczytania jego nominału, a właściciel banknotów powinien posiadać co najmniej 45 proc. ich oryginalnej powierzchni. Bank wymieni banknoty w 100 proc. wartości nominalnej, jeżeli zostało zachowane ponad 75 proc. pierwotnej powierzchni. W przypadku, gdy zostało zachowane od 45 proc. do 75 proc. oryginalnej powierzchni banknotu, wówczas właściciel otrzyma 50 proc. wartości nominalnej.
Zniszczone pieniądze. Czy monety podlegają wymianie?
Wymianie podlegają też monety i ich elementy, które mają uszkodzenia mechaniczne, korozję, są wytarte, zniekształcone, zmieniły kolor lub umieszczony został na nich trwały napis, rysunek lub inny znak. W tym przypadku 100 proc. wartości nominalnej monety otrzyma osoba, która posiada jej dwa rozłączone elementy (rdzeń i pierścień). Połowę wartości otrzyma z kolei osoba, która dysponuje przynajmniej jednym elementem monety.
Gdzie wymienić podarte pieniądze?
Każdy bank komercyjny w Polsce jest zobowiązany do przyjęcia i wymiany podartych pieniędzy na nowe. Jednocześnie bank za wymianę uszkodzonych pieniędzy nie może pobierać prowizji ani żadnej innej opłaty. Wymiana ta następuje natychmiastowo w odpowiedzi na złożony wniosek.
Od 1 października 2020 roku właściciele uszkodzonych monet lub podartych pieniędzy mogą również przesłać je wraz ze wnioskiem na adres Centrali Narodowego Banku Polskiego w Warszawie (ul. Świętokrzyska 11/21, 00-919 Warszawa). W ten sposób można wymienić pieniądze o wartości do 2 tys. zł.
Warto jednak wiedzieć, że w niektórych przypadkach pracownicy banku mogą odmówić przyjęcia zniszczonych pieniędzy. Będzie to miało miejsce wtedy, gdy istnieją podejrzenia co do autentyczności banknotów lub są one na tyle uszkodzone, że potrzebna będzie ich szczegółowa weryfikacja, która dokonywana jest wyłącznie w centrali Narodowej Banku Polskiego.
Ponadto znaki pieniężne uszkodzone na skutek badań wykonywanych przez organy ścigania lub w wyniku działania zabezpieczeń zainstalowanych w urządzeniach do transportu pieniędzy przyjmowane są w oddziałach okręgowych Narodowego Banku Polskiego. Wówczas należy także wnieść opłatę w wysokości 0,30 zł za każdy znak pieniężny.
Kiedy bank nie wymieni podartych pieniędzy?
Bank nie wymieni banknotów ani monet, które dotyczą pieniędzy wycofanych z obiegu. Pieniądze z czasów PRL-u można było wymieniać do 2010 roku. Obecnie nie mają one żadnej wartości płatniczej i mogą jedynie służyć w celach kolekcjonerskich.
Bank może również odmówić wymiany pieniędzy, jeżeli ma obawy co do ich autentyczności. Jeżeli okaże się, że banknoty lub monety są rzeczywiście fałszywe, sprawa zostanie dodatkowo zgłoszona do organów ścigania. Wówczas ich właściciel będzie musiał wytłumaczyć, jak wszedł w posiadanie fałszywych pieniędzy.
Czy niszczenie pieniędzy jest karalne?
Aktualnie nie istnieje żaden przepis prawny, który mówiłby o zakazie niszczenia własnych banknotów lub monet. Karalne są jednak wszelkie formy przerabiania pieniędzy. Stosownie do treści Kodeksu karnego odpowiedzialności karnej podlega osoba, która "podrabia albo przerabia polski, albo obcy pieniądz, polski albo obcy znak pieniężny". Podrabianie pieniędzy i ich rozpowszechnianie jest zaś zagrożone karą od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.