Polska dostosowała swoje prawo do unijnych regulacji i od niedawna państwo gwarantuje bezpieczeństwo zgromadzonych w bankach oszczędności do kwoty stanowiącej równowartość 100 tys. euro. Ale nie tylko Bankowy Fundusz Gwarancyjny stoi na straży stabilności sektora bankowego i bezpieczeństwa klientów polskich banków.
Klienci polskich banków nie mają powodów do obaw o los swoich oszczędności. Na ich straży stoją instytucje czuwające nad tym, by żadne niepokojące zjawiska nie zagroziły stabilności systemu.
W razie potrzeby mogą interweniować i wymusić wycofanie się z praktyk potencjalnie mogących godzić w interes klienta. Dzięki temu banki są nie tylko wiarygodnymi instytucjami finansowymi, ale też dają klientom gwarancję lepszej ochrony niż inne podmioty oferujące usługi finansowe.
Działalność banków w Polsce jest ściśle regulują dwa podstawowe akty prawne. To: Prawo bankowe i Ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym. _ - Zgodnie z nimi każdy bank jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie gospodarczej. A wykonywanie czynności bankowych wymienionych w Prawie bankowym, wymaga specjalnego zezwolenia _– podkreśla Jerzy Bańka ze Związku Banków Polskich.
Już samo utworzenie banku wymaga uzyskania zezwolenia. Wydaje je Komisja Nadzoru Finansowego. By uzyskać licencję trzeba spełnić m.in. rygorystyczne wymogi dotyczące kapitału.
- _ W przypadku banków komercyjnych, czyli działających w formie spółki akcyjnej, wnoszony przez założycieli banku kapitał nie może być niższy od równowartości w złotych pięciu milionów euro. W przypadku banków spółdzielczych minimalny kapitał to równowartość miliona euro. Ten kapitał musi być wniesiony w formie pieniężnej i wpłacony na specjalnie utworzony rachunek w banku krajowym _ – mówi ekspert ZBP.
Ale kapitał to nie wszystko. Zanim nadzór finansowy zgodzi się na powstanie banku, sprawdzane jest m.in. to czy nowy bank spełnia wymogi natury organizacyjnej. Chodzi tu np. o standard i wyposażenie pomieszczeń, w których przechowywane będą depozyty powierzone przez klientów. - _ Do tego dochodzi drobiazgowa weryfikacja akcjonariuszy i osób, które mają objąć stanowisk w zarządzie pod katem rękojmi ostrożnego i stabilnego zarządzania bankiem. To jest sprawdzane bardzo szczegółowo _- podkreśla Bańka.
KNF udziela zezwolenia na rozpoczęcie przez bank działalności po stwierdzeniu, że bank:
- jest należycie przygotowany organizacyjnie do rozpoczęcia działalności,
- zgromadził w całości kapitał założycielski,
- dysponuje odpowiednimi warunkami do przechowywania środków pieniężnych i innych wartości, z uwzględnieniem zakresu i rodzaju prowadzonej działalności bankowej,
- spełnia inne warunki określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku.
Źródło: Prawo bankowe
Założyciele nowego banku muszą tez przedstawić plan działalności na okres co najmniej trzech lat. Musi on dawać możliwie najlepszą gwarancję, że działalność banku będzie bezpieczna dla zgromadzonych w nim oszczędności.
Gdy wszystkie restrykcyjnie określone wymogi zostaną spełnione, KNF może udzielić zezwolenia na prowadzenie działalności bankowej. A to de facto sprowadza się do możliwości podejmowania czynności bankowych. Te dzielą się na czynności typu: stricte i largo.
Te pierwsze może wykonywać wyłącznie bank. Przede wszystkim chodzi tu o: przyjmowanie depozytów, prowadzenie rachunków bankowych, udzielanie kredytów, udzielanie gwarancji bankowych, emitowanie bankowych papierów wartościowych i przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych. Do wykonywania ich upoważniony jest tylko i wyłącznie bank, który ma zezwolenie KNF.
Czynności bankowe typu largo wykonywać mogą także inne podmioty gospodarcze. Ale gdy wykonuje je bank otrzymują one status czynności bankowych.
Nadzór czuwa i ma bat na banki
W Polsce nad stabilnością i bezpieczeństwem sektora bankowego nadzór sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego. KNF działa w skali makro. Tu w grę wchodzi przede wszystkim dbałość o prawidłowe funkcjonowanie rynku i jego stabilność. Czyli wszystko co wiążę się z płynnością, wypłacalnością i przejrzystością całego sektora.
Ale Komisja zajmuje się też nadzorem w skali mikro -czyli w odniesieniu do konkretnych banków. W tym ostatnim przypadku chodzi przede wszystkim o zapewnienie bezpieczeństwa depozytów. W ten sposób nadzór chroni więc interesy klientów. Takim nadzorem nie są objęte np. Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe, czyli SKOK-i.
Jak nadzór wygląda w praktyce? W ostatnich miesiącach w mediach najczęściej słyszy się o działaniach KNF przy okazji wydawanych przez komisję rekomendacji dla banków. Ale wbrew pozorom nie są to najbardziej restrykcyjne decyzje wydawane przez KNF.
_ - To akty, które wiążą się z wykonywaniem dobrych praktyk ostrożnego zarządzania bankami. Swoiste zalecenia o charakterze prawa, których nie egzekwuje się tak jak przepisów ustawy. Ale ze względu na prestiż KNF-u ich znaczenie jest bardzo duże. Przypadek odstąpienia przez bank od reguł wyznaczonych przez rekomendację wymaga tłumaczenia się z tego przed Komisją _ - mówi Bańka.
KNF ma jednak do dyspozycji instrumenty, których użycie rodzi dużo bardziej istotne konsekwencje. Komisja może wydać decyzję administracyjną, w której zaleci bankowi podjęcie odpowiednich działań i usunięcie nieprawidłowości.
- _ Może to być na przykład: zwiększenia funduszy własnych albo zaniechanie pewnych form reklamy. KNF może ingerować w stosowane przez bank procedury. Zalecić zastosowanie szczególnych zasad tworzenia rezerw i ograniczenie ryzyka związanego z działalnością. Może też wystąpić do rady nadzorczej o odwołanie prezesa lub członka zarządu. Ograniczyć zakres działalności banku. Nałożyć karę w wysokości do miliona złotych i podjąć decyzję o likwidacji banku _- wylicza ekspert ZBP i dodaje, że to mocne narzędzia, które w razie potrzeby zapewniają w pełni bezpieczeństwo prowadzenia działalności bankowej.
Takie instrumenty nie funkcjonują w odniesieniu do Spółdzielczych Kas Oszczędnościowo-Kredytowych. - _ One na podstawie innej ustawy są upoważnione do udzielania kredytów. Ale różnica między bankiem a SKOK-ami jest taka, że te ostatnie prowadzą działalność na rzecz swoich członków. A banki mogą oferować swoje usługi każdemu klientowi z ulicy _ - mówi jeden z bankowców.
Dlatego, by uzyskać kredyt, w przypadku SKOK-ów najpierw trzeba zostać członkiem spółdzielni. - _ Dziś jest to fikcją, bo to uzyskiwanie członkostwa jest odformalizowane i wiąże się z prostym wypełnieniem wniosku i uiszczeniem małej opłaty. To swoiste wynaturzenie. Bo pomysł na SKOK-i był taki, że będą to małe instytucje, działające na zasadzie samopomocy i oparte na znajomości członków w małej zbiorowości, co determinowało też skalę działania i inny sposób oceny ryzyka _ - podkreśla bankowiec.
Dlatego kilka lat temu powstała ustawa, która pozwalałaby na objęcie SKOK-ów nadzorem takim samym jak banki. -_ Chodziło o określenie norm ostrożnościowych, które miały zapewnić bezpieczeństwo systemu _ - podkreśla Bańka. Została one jednak zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego i sprawa do dziś nie jest rozstrzygnięta.
W efekcie dopóki nie zmieni się prawo państwowy nadzór finansowy nie będzie miał możliwości ingerowania w ich działalność. A to zdaniem wielu ekspertów sprawia, że objęte publiczną kontrolą banki -w razie kłopotów wspierać mogą je dodatkowo NBP i państwo -pozostają najbezpieczniejszym elementem systemu finansowego.