Akcyza, czyli podatek akcyzowy, jest podatkiem, który pobierany jest u producenta lub importera, jednak ostatecznie płaci go konsument. W związku z tym akcyza jest doliczana do ostatecznej ceny produktu konsumpcyjnego.
Podatkiem pośrednim jest też np. podatek VAT, ale w przeciwieństwie do niego, akcyzą nie są objęte wszystkie produkty.
Produkty podlegające akcyzie
Akcyzą objęte są np. produkty alkoholowe takie jak piwo, wino, czy wódka, a także alkohol etylowy. Chyba że wykorzystuje się do go produkcji innych produktów, które nie są przeznaczone do spożycia. Trzeba jednak pamiętać, że w sytuacji, gdy alkohol etylowy będzie używany do ogrzewania albo jako paliwo napędowy, to w takiej sytuacji może być nałożona akcyza na produkty energetyczne.
Akcyzą objęte są jeszcze produkty energetyczne takie jak paliwo silnikowe czy opałowe, a także gaz ziemny, czy energia elektryczna, a także oleje roślinne i zwierzęce o ile stosuje się je jako paliwo do ogrzewania albo napędu. Celem akcyzy ma być zmniejszenie zainteresowania spożywaniem określonej grupy produktów.
Konieczność nakładania akcyzy wiąże się z faktem przynależności Polski do Unii Europejskiej. Zgodnie z unijnymi umowami, państwa członkowskie powinny zastosować minimalną wysokość podatku akcyzowego dla konkretnych produktów. W związku z tym, że nie mamy w Polsce waluty euro, musimy co roku aktualizować określone stawki akcyzy. Zależą one bowiem od kursu euro.
Stawkę akcyzy nakłada się na różne sposoby. Stawka może być kwotowa dla jednostki towaru. Można też ustalić akcyzę jako procent podstawy opodatkowania lub procent maksymalnej ceny detalicznej. Oczywiście kwota akcyzy może być też określona zgodnie ze wskaźnikiem kwotowym i procentem maksymalnej ceny.
Podział produktów objętych akcyzą
Ustawa o podatku akcyzowym określa, że produkty objęte akcyzą dzielą się na zharmonizowane i niezharmonizowane. W pierwszej grupie są oleje opałowe, wyroby tytoniowe, alkohole, a także gaz i paliwa. W grupie niezharmonizowanej są wszystkie inne produkty. Mogą być wśród nich np. perfumy, czy broń palna. Akcyzę na produkty zharmonizowane ustalają wspólnie kraje członkowskie. W odniesieniu do produktów niezharmonizowanych każdy z krajów należących do Unii Europejskiej może nadawać swoje warunki akcyzowe. Jednak istnieje zastrzeżenie, że te ustalenia nie mogą zwiększać formalności, które wynikają z przekraczania granicy pomiędzy krajami unijnymi.
Podatek akcyzowy rozliczany jest przez osoby fizyczne albo prawne, które podlegają podatkowi akcyzowemu. Dodatkowo podatnikami podatku akcyzowego są podmioty, które kupują lub już posiadają wyroby obciążone akcyzą, jeśli ten podatek nie został zapłacony w pełnej wysokości albo jeśli podmioty te są zleceniobiorcami usług, które polegają na wytwarzaniu wyrobów akcyzowych.
Kiedy następuje obowiązek podatkowy przy akcyzie?
Jak w przypadku każdego innego podatku, ważny jest moment powstania obowiązku podatkowego. Zgodnie z ustawą o podatku akcyzowym, taki obowiązek powstaje w dniu, kiedy czynność została dokonana albo gdy zaistniało zdarzenie, które podlega opodatkowaniu akcyzą.
Rozliczenia akcyzy dokonuje się w urzędzie skarbowym, który jest odpowiedni ze względu na miejsce wykonania czynności albo wystąpienia sytuacji, w której powstaje obowiązek podatkowy.