Odpowiedzialność deliktowa. Na czym polega?

Odpowiedzialnością deliktową nazywamy odpowiedzialność cywilnoprawną, która wynika z czynu niedozwolonego. Czynem niedozwolonym, zgodnie z prawem cywilnym, jest działanie albo zaniechanie, których skutkiem jest szkoda. Czynem niedozwolonym jest nie tylko czyn, za który grozi kara, ale każde zachowanie, które narusza porządek prawny. Żeby zachowanie uznano za niedozwolone, to nie jest ważne, czy dane zachowanie jest zawinione, czy nie. Mówimy tu o tzw. odpowiedzialności na zasadzie ryzyka.

Odpowiedzialność deliktową określa kodeks cywilny, który mówi, że każdy, kto wyrządził szkodę drugiemu człowiekowi, jest obowiązany do naprawienia tej szkody. Zgodnie z terminologią prawną, sam fakt wyrządzenia szkody powoduje, że zachodzi wtedy między sprawcą a poszkodowanym stosunek prawny. Skutkiem tego, jest to, że sprawca musi naprawić szkodę, a poszkodowany ma prawo otrzymać odszkodowanie. Sprawca jest więc dłużnikiem, a poszkodowany wierzycielem. Żeby jednak powstała odpowiedzialność deliktowa, nie jest ważne czy strony związuje się stosunkiem prawny, czy nie. Wystarczy to, że szkoda powstała. Żeby powstała odpowiedzialność związana z czynem niedozwolonym nie jest ważne, czy zobowiązaniem objęte są osoby fizyczne, prawne, czy też podmioty, które nie mają osobowości prawnej.

Żeby powstała odpowiedzialność cywilna, to łącznie trzeba spełnić trzy przesłanki:

• musi powstać szkoda, czyli w dobrach osoby poszkodowanej musi powstać uszczerbek;
• musi zaistnieć zdarzenie, które wywołuje szkodę;
• musi istnieć związek między szkodą a zdarzeniem.

Jeśli brak jest którejkolwiek z tych przesłanek, to odpowiedzialność sprawcy jest wyłączona. Jak mówi ogólna zasada prawa cywilnego, ciężar dowodu zawsze spoczywa na tym, kto chce dochodzić roszczeń z powodu popełnionego czynu niedozwolonego. W sytuacji, gdy odpowiedzialność za delikt ponoszona jest na zasadzie ryzyka, to wystarczy, że szkoda powstaje, a podmiot, który ma naprawić szkodę, może uwolnić się od odpowiedzialności ,jeśli wskaże przesłanki, które na to pozwalają.

Sprawca ponosi zawsze odpowiedzialność za szkodę. Zgodnie z zasadą musi on naprawić szkodę w pełni. Nie da się miarkować odszkodowania. W określonych sytuacjach odszkodowanie może być jednak zmniejszone, jeśli da się udowodnić, że poszkodowany się przyczynił do szkody. Trzeba pamiętać, że musi istnieć związek przyczynowy między tym, że czyn jest bezprawny, a szkodą.

Wina jest wtedy, kiedy personalnie można zarzucić komuś popełnienie czynu. Składa się ona z:

• elementu obiektywnego, wtedy wynika z niezgodności zachowania z obowiązkiem, który na nim ciąży;
• elementu subiektywnego, gdy podjęta została i przeprowadzona niewłaściwa decyzja.

Wina może być umyślna (biorąc pod uwagę działanie albo zaniechanie), a także nieumyślna (w przypadku niedbalstwa albo gdy nie została dołożona należyta staranność.

Odpowiedzialność jest wyłączona wobec małoletniego, który nie skończył trzynastu lat.

Żeby sprawca mógł ponieść odpowiedzialność, musi być poczytalny, co znaczy, że musi swobodnie podejmować wolę, a także przewidywać skutki postępowania. Gdy trudno określić osobę odpowiedzialną za nadzór sprawcy i tak można żądać, by szkoda została naprawiona.

Odpowiedzialność można wyłączyć na zasadzie winy, wtedy jest to ekskulpacja, albo na zasadzie ryzyka – wtedy funkcjonujące określenie to* egzoneracja*.

Naprawienie szkody może wiązać się z koniecznością przywrócenia stanu poprzedniego, wspomnianego już odszkodowania albo zadośćuczynienia.