Centrum Astronomiczne PAN bez pieniędzy. Minister odmawia pomocy
Centrum Astronomiczne im. M. Kopernika PAN znalazło się w tragicznej sytuacji finansowej. Ma to związek z koniecznością zapłaty ok. 4 mln zł odszkodowania za bezumowne korzystanie z działki, na której znajduje się instytut. CAMK alarmuje, że zagrożona jest realizacja międzynarodowych grantów i apeluje do władz o pomoc.
Marcin Kulasek, minister nauki i szkolnictwa wyższego
Jak wynika z informacji zamieszczonej na stronie internetowej centrum, źródło problemów tkwi w latach 70. PAN dostawała wówczas w darze od władz pałace, nieruchomości czy działki, których własność bywała nieuregulowana. Obecnie dawni właściciele dochodzą w sądach swoich praw do majątków i bywa, że te procesy wygrywają.
Takie tereny przypadły właśnie CAMK PAN, razem z sąsiadującym z nim CBK PAN. Ich grunty przy ul. Bartyckiej w Warszawie podzielone są na kilka działek, biegnących lekko ukośnie w stosunku do ul. Bartyckiej. Są one naprzemiennie własnością Skarbu Państwa oraz prywatnych właścicieli, wpisanych do ksiąg wieczystych.
Na mocy prawomocnego wyroku sądu instytut został zobowiązany do zapłaty prawie 4 mln zł tytułem odszkodowania za wieloletnie, bezumowne korzystanie z działki, na której od końca lat 70. mieści się jego siedziba przy ul. Bartyckiej w Warszawie.
Spór o dom jednorodzinny z 30 pokojami. Deweloper: to jest normalna inwestycja
Władze instytutu streszczają, że przez blisko czterdzieści lat w księgach wieczystych jako właściciel nieruchomości figurował Skarb Państwa, a Polska Akademia Nauk posiadała prawo użytkowania wieczystego. Dopiero w 2007 roku - po sądowym sprostowaniu wpisów na podstawie orzeczeń z lat 70. - okazało się, że część terenu została zasiedziana przez osoby prywatne, co stworzyło sytuację, w której instytut, działając w dobrej wierze, znalazł się formalnie na cudzym gruncie.
W sierpniu 2025 r. CAMK PAN zawarł ugodę z właścicielką gruntów, rozkładając zobowiązanie na dwie raty: 1,95 mln zł do końca września 2025 r. i ponad 2 mln zł do końca czerwca 2026 r.
Pierwsza rata w wysokości niemal 2 mln zł została już zapłacona kosztem - jak podało centrum - środków pierwotnie przeznaczonych na finansowanie badań naukowych, co znacząco ograniczyło bieżącą działalność badawczą instytutu.
CAMK PAN alarmuje, że kryzys ten bezpośrednio zagraża realizacji dwóch kluczowych, międzynarodowych projektów: ERC Synergy Grant "UniverScale" (14 mln euro) i Teaming for Excellence "Astrocent Plus" (30 mln euro), w ramach którego powstaje nowoczesne centrum astrofizyki cząstek.
O problemie od miesięcy informowano Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów - jako organ nadzorujący Polską Akademię Nauk - oraz władze PAN. Pomimo licznych apeli i przedstawienia szczegółowej dokumentacji, instytut nie otrzymał żadnego wsparcia finansowego - czytamy na stronie centrum.
Ministerstwo odmawia udzielenia pomocy
Instytut poinformował, że w minioną środę otrzymał z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego odpowiedź na wielokrotne wnioski o wsparcie finansowe dotyczące zobowiązań wynikających z wyroku sądowego. W liście tym, jak streszczono na stronie CAMK, napisano, że "w świetle obowiązujących przepisów, brak jest podstaw prawnych, legitymizujących udzielenie wsparcia finansowego w przedmiotowym zakresie".
"Z wielkim rozczarowaniem i głębokim rozgoryczeniem przyjmujemy fakt, że w tak istotnej dla polskiej nauki sprawie państwo polskie zasłania się literą prawa - prawa, które samo tworzy. Pomimo że ministerstwo było świadome problemu od wielu lat, nie wypracowało skutecznych mechanizmów, które mogłyby zapobiec obecnej sytuacji. Pozostaje to w jawnej sprzeczności z deklarowanym wsparciem dla instytucji naukowych o fundamentalnym znaczeniu dla rozwoju polskiej nauki i jej międzynarodowej pozycji" - skomentowali przedstawiciele CAMK na swojej stronie internetowej.
"Instytut, który od dekad buduje pozycję polskiej nauki na arenie międzynarodowej, dziś musi ratować się sam, spłacając zobowiązania powstałe w wyniku błędów, za które nie ponosi żadnej winy" - skarżą się przedstawiciele instytutu. I apelują do władz o pomoc w rozwiązaniu sprawy.
Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika Polskiej Akademii Nauk jest wiodącym polskim instytutem naukowym w zakresie astronomii i astrofizyki. W obecnym kształcie istnieje od 1978 roku. Prowadzone są tu badania obserwacyjne i teoretyczne w zakresie m.in. astrofizyki gwiazd, układów gwiazd i materii wokółgwiazdowej, fizyki materii gęstej, poszukiwania pozasłonecznych układów planetarnych, rejestracja fal grawitacyjnych.
