Czy do sprzedaży rękodzieła potrzebna jest działalność gospodarcza?
Masz trochę wolnego czasu? Możesz zająć się rękodziełem, czyli wyrobem produktów wytwarzanych w sposób nieprzemysłowy, które na ogół odznaczają się pewnymi walorami artystycznymi. Rękodzielnictwem nazywa się oryginalne, tworzone jako produkt jednostkowy lub w niewielkich seriach, z wykorzystaniem pracy własnych rąk lub narzędzi.
Sprzedaż takich wyrobów może stać się dodatkowym źródłem dochodów. Czy jednak w takim przypadku istnieje konieczność otwarcia działalności gospodarczej? Wszystko zależy od tego, w jakim trybie chcesz zajmować się rękodzielnictwem. Czy będzie to sprzedaż okazjonalna czy realizowana z nastawieniem na zysk, w sposób zorganizowany i ciągły?
Rękodzieło może być dla Ciebie dodatkowym zajęciem, ale jeśli sprzedaż będzie szła dobrze, może stać się Twoim sposobem na życie i zarabianie. Wtedy musisz założyć działalność gospodarczą.
Jest nią każda działalność wytwórcza, prowadzona w sposób zorganizowany i ciągły, we własnym imieniu, z nastawieniem na zysk. Jednak nie zawsze przy sprzedaży rękodzieła musisz mieć założoną firmę. Od 30 kwietnia 2018 roku istnieje możliwość prowadzenia tzw. działalności nieewidencjonowanej, inaczej działalności bez konieczności jej rejestracji. To taka firma na próbę, która może funkcjonować na takiej zasadzie wyłącznie wówczas, gdy nie osiągasz ze sprzedaży przychodów wyższych niż 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Od 1 lipca 2023 roku takie wynagrodzenie wynosi 3600 zł, co oznacza, że limit ten wynosi aktualnie 1800 zł miesięcznie. Działalność nierejestrowaną może mieć tylko osoba, która przez ostatnie 60 miesięcy nie prowadziła działalności gospodarczej.
Przy przekroczeniu takiego progu rejestracja działalności będzie koniecznością. Możesz prowadzić ją w postaci:
- jednoosobowej działalności gospodarczej,
- spółki cywilnej,
- spółki prawa handlowego, np. spółki jawnej.
Działalność gospodarczą możesz zarejestrować w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, jeśli chodzi o firmę jednoosobową, oraz w Krajowym Rejestrze Sądowym, jeśli chodzi o działalność spółek.
Jak rozliczać dochody z rękodzieła?
Przy sprzedaży rękodzieła w ramach działalności nierejestrowanej nie musisz płacić składek na ubezpieczenie społeczne, nie masz obowiązku składania deklaracji ZUS ani rejestracji działalności w CEIDG, GUS czy w urzędzie skarbowym. Jednak musisz przy tym ewidencjonować dodatkowy przychód. Powinieneś prowadzić ewidencję sprzedaży dla określenia, czy nie przekraczasz limitu.
Jako rękodzielnik będziesz musiał wpłacać co miesiąc do urzędu skarbowego zaliczkę na PIT do 20. dnia każdego miesiąca. Na koniec roku rozliczysz otrzymany tak dochód w zeznaniu podatkowym PIT-36.
W przypadku gdy rękodzielnictwo realizujesz w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, to będziesz rozliczać sprzedaż na podstawie książki przychodów i rozchodów. Wpisujesz w niej wszystkie wydatki udokumentowane fakturami, np. za materiały, ale i faktury sprzedażowe. Możesz odprowadzać do urzędu skarbowego podatek liniowy lub według skali podatkowej. Przy opodatkowaniu ryczałtowym podstawą rozliczenia z fiskusem będzie ewidencja przychodów.
Jeśli z kolei sprzedaż rękodzieła miała charakter tylko jednorazowy, np. sprzedałeś własnoręcznie zrobione bombki ze sznurka, ale nie zamierzasz tego powielać, przyjmuje się, że mamy do czynienia z dochodem okazjonalnym. Jako taki nie musi być opodatkowany.
Prawa autorskie do wzoru – czy można sprzedawać produkt stworzony na podstawie wzoru znalezionego w internecie?
W przypadku rękodzielnictwa produkty wytwarzane są ręcznie, ale według określonych wzorów. Najlepiej, by były one wynikiem własnej działalności twórczej, ale nie zawsze tak jest. Zdarza się, że dana osoba pomyśli o sprzedaży produktów, jakie sama stworzy na podstawie wzoru, który wcześniej znalazła w internecie. Czy takie działanie jest legalne?
Niestety, nie można tworzyć rękodzielnictwa na podstawie wzorów czy nawet zdjęć gotowych produktów znalezionych w internecie, a następnie je sprzedawać. Na każde rozpowszechnianie wzoru z internetu – z polskiej czy z zagranicznej strony, potrzebna będzie zgoda pierwotnego autora.
Inspiracja czy plagiat? Na co należy uważać
Zgodnie z prawem każdy, kto rozpowszechnia cudzy utwór bez zgody autora, narusza jego prawa twórcy. Nie chodzi tu tylko o to, by produkować dokładnie takie same produkty, ale jednocześnie inspirować się tak, że powstały produkt jest niemal nie do odróżnienia od innego. Takie działanie jest naśladownictwem, a w myśl prawa autorskiego taki produkt będzie plagiatem.
Często trudno jest określić, co może być uznane jedynie za zainspirowane inną pracą, a co będzie plagiatem. Jeśli przy wymyślaniu wzoru rękodzielniczego bazujesz na innej pracy, ale ją modyfikujesz, to może być ona wciąż plagiatem, ale też może być to utwór zależny. Z pewnością praca odtworzona wiernie na podstawie wzoru z internetu czy ze zdjęcia i sprzedawana później jako Twój twór własny będzie splagiatowanym utworem.
Przyjmuje się przy tym, że inspiracją jest produkt, który nie zawiera elementów twórczych innego utworu, a jedynie elementy niepodlegające ochrony.
Znaki towarowe – czego nie można wykorzystywać w swoich pracach?
Jeśli jako twórca publikujesz zdjęcie gotowego rękodzieła w internecie, np. w mediach społecznościowych, to Twój znak towarowy jest chroniony nawet wtedy, gdy nie podpiszesz go informacją "zabraniam powielania". Prawo stanowi, że dopóki autor nie napisze wyraźnie, że wyraża zgodę na dalsze rozpowszechnianie, inne osoby nie mogą zrobić z udostępnionym materiałem nic poza dozwolonym użytkiem osobistym. Nie istnieje domniemanie udzielenia zgody.
W swoich pracach rękodzielniczych nie można kopiować cudzych utworów, projektów, wzorów czy znaków towarowych bez zgody twórców. Będzie to stanowiło naruszenie praw autorskich.
Warto podkreślić, że prawo autorskie tak samo skutecznie działa w zakresie rękodzieła. Wszędzie tam, gdzie powstaje produkt w efekcie pracy kreatywnej, jest nowy, a jego rezultat namacalny, obejmuje go prawo autorskie należące się twórcy. Jest utworem. Zgodnie z ustawą przedmiotem prawa autorskiego będzie każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, jak wskazano w art. 1 ust. 1 ustawy Prawo autorskie. Jednak znak towarowy nie będzie splagiatowany, jeśli rękodzielnik powieli proste czynności, np. po prostu będzie haftował, robił bombki ze sznurka albo biżuterię z koralików. Dopiero wzór identyczny lub do złudzenia przypominający wytwór innego twórcy jest plagiatem.