Dwukrotny wzrost luki VAT. Ministerstwo ujawnia. "Odwrócenie wieloletniego trendu"

Ministerstwo Finansów poinformowało w sprawozdaniu dotyczącym realizacji budżetu państwa za 2023 rok, że luka VAT w Polsce wzrosła w tym okresie do poziomu 15,8 proc. z 7,3 proc. notowanych w 2022 roku. Czyli podwoiła się.

To zła wiadomość. Im większa jest luka VAT, tym większe są straty budżetowe.

Resort podał również, że dodatkowe dochody budżetowe uzyskane dzięki działaniom uszczelniającym system podatkowy, zwiększyły się z 11,3 mld zł w 2022 do 25,4 mld zł w 2023 roku.

Ściągalność podatku VAT stała się przed laty problemem politycznym. Mateusz Morawiecki i cały rząd Zjednoczonej Prawicy wielokrotnie chwalił się uszczelnieniem systemu podatkowego i skuteczną walką z "mafiami vatowskimi".

"No to runął MIT Morawieckiego o cudzie vatowskim. Luka VAT w dwa lata cofnęła się do poziomu z początku pierwszej kadencji Prawa i Sprawiedliwości" - komentował w Sławomir Dudek, prezes Instytutu Finansów Publicznych. Te słowa padły w kwietniu, gdy pojawiły się pierwsze informacje o dużej luce VAT w Polsce.

Resort finansów zaznaczył w najnowszym sprawozdaniu, że szacunki luki VAT na lata 2022-2023 uwzględniają wpływ istotnych zmian systemowych, takich jak m.in. wprowadzenie tarcz antyinflacyjnych. Pomimo tego wskazują one na znaczący wzrost luki w porównaniu do poziomu obserwowanego w 2021 roku.

Ministerstwo zwróciło uwagę, że szacunki luki VAT dla lat 2021-2023 bazują na dostępnych wskaźnikach GUS dotyczących całej gospodarki. "Brak jest w chwili obecnej szczegółowych danych dotyczących struktury bazy VAT za ostatnie lata, co powoduje, że szacunki te z pewnością ulegną zmianie wraz z udostępnianiem przez GUS nowszych danych" - czytamy w sprawozdaniu.

Jak podkreśla resort finansów, obecne szacunki wskazują jednak na odwrócenie, począwszy od 2022 roku, wieloletniego trendu zmniejszania się luki VAT w Polsce, który był obserwowany w poprzednich latach. Oznacza to, że różnica między potencjalnymi a faktycznie uzyskanymi wpływami z podatku VAT zaczęła rosnąć po okresie systematycznego spadku.

Luka VAT to różnica między wartością teoretycznych (oczekiwanych) wpływów z podatku VAT a faktycznie uzyskanymi dochodami z tego tytułu. Jej istnienie wynika z wielu czynników, takich jak unikanie opodatkowania, optymalizacje podatkowe, ale też błędy w odprowadzaniu podatku czy upadłości firm.

Poziom luki VAT pokazuje, jak skuteczny jest system podatkowy i jak efektywne jest ściąganie tego podatku. Im mniejsza luka, tym większa szczelność systemu VAT i mniejsze straty budżetowe. Dlatego jej ograniczanie jest jednym z głównych celów polityki fiskalnej wielu państw, w tym Polski. Służą temu różne działania uszczelniające: wprowadzanie nowych narzędzi kontrolnych i analitycznych, zwiększanie skuteczności skarbówki czy zmiany legislacyjne utrudniające unikanie opodatkowania.