Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) to program z budżetem na poziomie 22 mld zł. Na wsparcie będą mogli liczyć: m.in. rodzice dzieci do lat 3, osoby z niepełnosprawnościami oraz ich rodziny, kadry służby zdrowia, pomocy społecznej, studenci i naukowcy, przedsiębiorcy, a także osoby bezrobotne i pracujące o niskich dochodach. Skorzystają też osoby pracujące, które będą chciały się uczyć, ponieważ FERS promuje i wspiera ideę uczenia się przez całe życie.
O dofinansowanie projektów będą mogły ubiegać się jednostki zainteresowane rozwiązywaniem najbardziej palących kwestii społecznych. Na dotacje bądź instrumenty finansowe będą mogły liczyć samorządy, uczelnie, partnerzy społeczni, podmioty ekonomii społecznej, jednostki naukowe oraz podmioty ochrony zdrowia i przedsiębiorcy.
Projekty wsparte w FERS będą rozwiązywać problemy z zakresu: umiejętności i kompetencji, opieki nad małymi dziećmi oraz godzenia życia zawodowego i prywatnego, dostępności usług i produktów dla osób z niepełnosprawnościami, zdrowia i edukacji, a także innowacji społecznych.
Maluch pod opieką z plusem
Pierwszy konkurs w projekcie Maluch+ w nowej unijnej perspektywie już się zakończył. Jego wyniki poznamy pod koniec kwietnia. Nowa odsłona programu Maluch+ zostanie dofinansowana z FERS kwotą 3,7 mld zł. W pierwszej kolejności środki mają trafiać do gmin, w drugiej – do podmiotów prywatnych. Dzięki tym funduszom do końca tej perspektywy finansowej ma powstać ponad 100 tys. nowych miejsc opieki nad dziećmi do lat 3.
Program zakłada dofinansowanie nowych miejsc w trzech typach instytucji: żłobkach, klubach dziecięcych i u dziennych opiekunów. Koszt jednego miejsca to 12 410 zł. Dofinansowanie do utrzymania miejsca łącznie przez kolejne 3 lata wyniesie ok. 837 zł miesięcznie, co w przypadku prywatnych placówek opieki nad dziećmi do lat 3 pozwoli obniżyć opłaty.
Dzięki gwarantowanej opiece nad maluchami zmniejszy się tzw. luka opiekuńcza. Kobiety szybciej będą mogły wrócić na rynek pracy, co przełoży się nie tylko na wzrost zatrudnienia, zwłaszcza wśród młodych mam, ale też na zmniejszenie dysproporcji pomiędzy pracującymi kobietami i mężczyznami, która w tej chwili wynosi ponad 14 proc.
Kompetencje cyfrowe w Klubach
Coraz więcej spraw urzędowych i prywatnych możemy dziś załatwić przez internet. Niestety problemem części Polaków pozostaje ograniczony dostęp do sieci oraz niskie kompetencje cyfrowe. Tymczasem według danych GUS z 2022 r., wśród korzystających z internetu w wieku 16–74 lata co piąta osoba ma niski poziom ogólnych umiejętności cyfrowych (18,8 proc), a 22,3 proc. – poziom podstawowy. Co więcej, niespełna 10 proc. badanych nigdy z internetu nie korzystało.
Indeks gospodarki cyfrowej i społeczeństwa cyfrowego (dane z 2022 r.) plasuje Polskę na 24. miejscu spośród 27 państw Unii Europejskiej. Pandemia COVID-19 dodatkowo uwypukliła braki w tym obszarze. Digital Economy and Society Index (DESI) wymienia Polskę jako jeden z krajów (obok Włoch i Grecji), w którym indeks poprawia się najszybciej.
Dodatkowe korzyści i jeszcze szybszą poprawę indeksu DESI przyniesie z pewnością flagowy projekt realizowany ze środków FERS – Kluby Rozwoju Cyfrowego, które będą powstawać na terenie gmin, w samorządowych instytucjach kultury, edukacji czy kształcenia ustawicznego. Działania prowadzone w Klubach będą skierowane do osób o niskich kompetencjach cyfrowych, przede wszystkim zagrożonych wykluczeniem społecznym. Do 2029 r. ze szkoleń w Klubach skorzysta ponad 464 tys. osób z całej Polski.
Zdrowie to priorytet
Starzenie się mieszkańców, które staje się bolączką wszystkich krajów europejskich, wymusza działania poprawiające stan infrastruktury i wzrost kompetencji kadr systemu ochrony zdrowia. W 2020 r. w Polsce pracowało tylko 504 lekarzy o specjalności geriatria. To za mało by sprostać pojawiającym się wyzwaniom.
W ramach FERS wspieranych będzie szereg działań podnoszących efektywność funkcjonowania oraz dostępność opieki zdrowotnej. Jednym z podstawowych obszarów wsparcia będzie zapewnienie odpowiednio wykwalifikowanej kadry medycznej. Zakłada się, że wsparciem w ramach kształcenia specjalizacyjnego zostanie objętych ok. 8 tys. lekarzy, zaś dodatkowe 2 tys. uzyska wsparcie w ramach kursu z zakresu medycyny rodzinnej. Dodatkowo, 10 tys. pielęgniarek i położnych zostanie objętych wsparciem w zakresie kształcenia podyplomowego. Finansowane będzie również kształcenie podyplomowe przedstawicieli innych zawodów związanych z ochroną zdrowia (m.in. ratowników i dyspozytorów medycznych, diagnostów laboratoryjnych, farmaceutów, techników farmaceutycznych, techników masażystów, techników ortopedii, dietetyków, logopedów). Wsparcie w tym zakresie otrzyma ok. 120 tys. osób.
W ramach podstawowej opieki zdrowotnej wspierane będą również działania na rzecz podnoszenia jakości świadczonych usług (m.in. wdrażanie standardów akredytacyjnych) oraz wzmocnienia opieki koordynowanej.
Duży nacisk zostanie położony na projekty poprawiające stan polskiej psychiatrii dzieci oraz młodzieży. Liczba lekarzy specjalistów w dziedzinie psychiatrii dziecięcej stanowi 9,63 proc. liczby lekarzy psychiatrów ogółem. W celu poprawy tej sytuacji, w ramach FERS wspierane będzie kształcenie specjalizacyjne lekarzy w zakresie psychiatrii i psychiatrii dziecięcej. Planowane są również szkolenia dla kadr pozamedycznych ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży (w tym kadr publicznego systemu opieki zdrowotnej, oświaty i pomocy społecznej), a także dla asystentów zdrowienia. FERS przyczyni się także do wsparcia działań polegających na opracowaniu i wdrażaniu specjalistycznych programów diagnozy i leczenia, a także wsparciu podmiotów leczniczych w przekształcaniu się w podmioty nowego modelu.
Uczyć się przez całe życie
Jedyną stałą w życiu jest zmiana. Świat, gospodarka, nasze społeczeństwo prą do przodu. Nowe technologie i rozwiązania wchodzą w życie bardzo szybko. Ta dynamika zmian powoduje, że powinniśmy się stale doszkalać i zdobywać wiedzę, na przykład o nowych technologiach i sposobach świadczenia usług. Wsparcie w pokryciu kosztów takich szkoleń i podnoszeniu kompetencji zapewnią osobom dorosłym preferencyjne pożyczki, finansowane z FERS.
Środki z programu FERS zostaną przeznaczone także na szkolenia nauczycieli. Nacisk zostanie położony zwłaszcza na tak ważne przedmioty jak: matematyka, informatyka, nauki przyrodnicze oraz języki obce, jako te najbardziej przyszłościowe. Część środków zostanie przeznaczona także na przygotowanie ekspertów w swoich dziedzinach do pracy w szkołach branżowych, tak aby dzielili się oni swoim doświadczeniem i ekspertyzą z młodszym pokoleniem. Dofinansowanie z FERS trafi także do szkół wyższych, by zwiększyć kwalifikacje i kompetencje wykładowców i studentów i urealnić do potrzeb rynkowych edukację na poziomie uczelni. Fundusze pozwolą także kontynuować cyfryzację edukacji.
Nowoczesne zatrudnienie i zrównoważony biznes
Tak jak żłobki mają pomóc rodzicom w szybszym powrocie na rynek pracy, tak kolejne projekty dofinansowane z programu FERS przeznaczone dla przedsiębiorców powinny sprzyjać większemu równouprawnieniu zawodowemu. Wspierani będą pracodawcy w tworzeniu miejsc pracy wolnych od dyskryminacji, transparentnych finansowo oraz umożliwiających godzenie pracy zawodowej z życiem prywatnym (doradztwo i programy edukacyjne, wspierające platformy). Przedsiębiorcy otrzymają także dostęp do szkoleń umożliwiających wprowadzanie zasad dostępności dla osób z niepełnosprawnościami.
Przedsiębiorcy będą wspierani także przez działania szkoleniowe oraz doradcze w zakresie dostosowania się do zmian lub w związku z okresowymi trudnościami. Oprócz szkoleń i doradztwa, które będą mogli wybrać z Bazy Usług Rozwojowych, otrzymają indywidualną diagnozę potrzeb oraz wsparcie mentoringowe lub konsultacyjne.
Kontynuowane będzie również wsparcie szkoleniowe dla przedsiębiorców i ich pracowników. Tematy szkoleń będą uzależnione od potrzeb gospodarki i rynku pracy (identyfikowanych przez rady sektorowe ds. kompetencji). Już teraz wiadomo, że realizowane będą szkolenia związane z ograniczaniem emisyjności w firmach czy też wdrażaniem gospodarki obiegu zamkniętego.
Modernizacji zostaną poddane także instytucje rynku pracy. W ramach tych działań zostaną wypracowane jednolite standardy jakości funkcjonowania Publicznych Służb Zatrudnienia i Ochotniczych Hufców Pracy. Chodzi o zapewnienie skutecznej koordynacji i monitoringu działań tak, by w jeszcze skuteczniejszy sposób docierać do osób pozostających bez pracy, w tym w szczególności do młodych ludzi i osób długotrwale bezrobotnych. Poprawi się jakość wsparcia cudzoziemców i ich pracodawców przez publiczne służby zatrudnienia. Opieką będą objęte podmioty ekonomii społecznej, a system pożyczek z opcją ich umorzenia pozwoli im stać się konkurencyjnymi na rynku lokalnym czy ogólnopolskim.
Zwiększyć szanse osób z niepełnosprawnościami
Niepełnosprawność jest często powodem wykluczenia zawodowego i społecznego. Umiejętności zawodowe osób z problemami z poruszaniem się, wzrokiem, słuchem czy z niepełnosprawnością intelektualną często przewyższają możliwości sprawnych pracowników. Barierami są natomiast: nieprzystosowane do potrzeb miejsca pracy, obawy i uprzedzenia pracodawców.
FERS sprzyjać będzie zwiększaniu dostępności: cyfrowej, zawodowej, społecznej i ekonomicznej dla osób z niepełnosprawnościami. W ramach wspierania aktywności zawodowej planowane jest wprowadzenie systemowej usługi tzw. zatrudnienia wspomaganego, zwiększającego szanse na nie tylko uzyskanie, ale co więcej – utrzymanie zatrudnienia na otwartym rynku pracy osobom z niepełnosprawnościami.
Polityka UE zakłada bowiem, że do 2030 r. czynnych zawodowo powinno być aż 45 proc. osób z niepełnosprawnościami. Jest zatem wiele do zrobienia, bo w 2019 r. współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wyniósł 28,8 proc., wskaźnik zatrudnienia 26,8 proc., a stopa bezrobocia 7,2 proc.
Kolejnym polem do zagospodarowania jest udostępnianie przestrzeni publicznej: gmachów użyteczności publicznej, instytucji kultury, szkół, co pozwoli osobom z niepełnosprawnościami na większą samodzielność. W programie FERS planowany jest mechanizm pożyczek, umożliwiających infrastrukturalne zmiany przestrzeni i dostosowanie ich do potrzeb tych osób.
Jednym z celów tego priorytetu jest także utworzenie centrum komunikacji, które da wsparcie osobom z różnego rodzaju niepełnosprawnościami, w tym osobom z niepełnosprawnością słuchu czy korzystającym z alternatywnych i wspomagających sposobów komunikacji dając im możliwość efektywnego porozumiewania się m.in. w kontaktach z podmiotami publicznymi.
Wsparcie zawodowe i społeczne
7 tys. osób będzie mogło skorzystać ze wsparcia przy zakładaniu własnej firmy. To opcja dla studentów, absolwentów, osób bezrobotnych czy o niskich dochodach. Własną firmę będzie można otworzyć dzięki niskooprocentowanym pożyczkom, dostępnym w programie "Wsparcie w starcie".
Tym samym celom, m.in. zwiększeniu zatrudnienia, ale nie tylko, będą służyć środki FERS na innowacje społeczne. To rozwiązania, które w sposób niekonwencjonalny rozwiązują wybrane problemy społeczne. Taką innowacją może być produkt, usługa, model. Dzięki udogodnieniom możliwe stanie się rozwiązanie ważnych kwestii, utrudniających pełnoprawne funkcjonowanie w społeczeństwie.
Wszelkie programy unijne służą udogodnieniom, które sprawią, że społeczeństwom zamieszkującym kraje Unii Europejskiej będzie się żyć bardziej komfortowo.
FERS kieruje uwagę na wykluczenia wynikające z sytuacji życiowych, zdrowotnych czy osobistych. Tym samym realizuje założenia polityki antydyskryminacyjnej Unii Europejskiej, zwracając uwagę na zagadnienia dotyczące zmian struktur i potrzeb społecznych wynikających m.in. z demografii i sytuacji gospodarczej.
Materiał powstał przy współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej