"Nieprawidłowości w sprawowaniu nadzoru" w KNF? Prezes NIK składa zawiadomienie

Jak wyjaśniła NIK, zawiadomienie dotyczy "nieprawidłowości w sprawowaniu nadzoru nad rynkiem finansowym, ujawnionych w toku kontroli w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego". "W treści zawiadomienia wskazano także na czyny mogące stanowić utrudnianie kontroli NIK przez pracowników Bankowego Funduszu Gwarancyjnego" - czytamy. Do zawiadomienia dołączono materiały dotyczące kontroli. NIK miała również wyrazić gotowość do współpracy w zakresie wyjaśnienia tej sprawy.

Pod koniec sierpnia NIK informowała, że negatywnie oceniła nadzór KNF nad czterema podmiotami: Polskim Bankiem Apeksowym, spółkami Ursus i Polnord oraz nad Getin Noble Bank, przekształconym w VeloBank. KNF odpiera zarzuty - jej zdaniem NIK błędnie ustaliła stan faktyczny oraz prawny i wysnuła nieprawidłowe wnioski.

Polski Bank Apeksowy miał być bankiem zrzeszającym dla banków spółdzielczych, będącym alternatywą dla już istniejących banków zrzeszających, czyli Spółdzielczej Grupy Bankowej i Banku Polskiej Spółdzielczości. W ocenie NIK PBA napotkał problemy przy procedurze uzyskiwania pozwoleń i licencji. Postępowanie w tym zakresie miało być prowadzone nieprawidłowo lub z naruszeniem przepisów, a UKNF miał otrzymać wniosek 56 banków spółdzielczych o wydanie zezwolenia na utworzenie PBA.

Ostatecznie KNF odmówiła wydania zezwolenia. Według NIK KNF działała nierzetelnie w zakresie terminu skierowania zapytania dot. wysokości składki, jaką powinien wnieść PBA do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, oraz zbyt późno i nierzetelnie poinformowała PBA o przesłankach mogących skutkować niewydaniem zezwolenia na rozpoczęcie działalności.

W przypadku Polnordu nadzór KNF miał ograniczać się do "działań formalnych", które miały objąć ocenę wywiązywania się spółki z obowiązków informacyjnych i sprawozdawczych. Zdaniem Izby nadzór nie prowadził do systematycznej analizy sprawozdań finansowych Polnordu mimo corocznych złych wyników finansowych spółki. NIK stwierdziła, że w latach 2019-2021 KNF miała otrzymywać liczne sygnały wskazujące na "kuriozalną sytuację, w której zarząd spółki, powołany głosami podmiotów Skarbu Państwa, inkasował milionowe wynagrodzenia, gdy ta generowała ogromne straty".

Tymczasem - jak dodała NIK - dwa lata po tym, jak kontrolujące Polnord podmioty – PZU, BGK i PKO BP – zawarły porozumienie o sprzedaży spółki, KNF dokonała analizy przyczyn jego zawarcia i realizacji. Według NIK nadzór finansowy nie uwzględnił "wszystkich aspektów, zwłaszcza dotyczących zależności między sygnatariuszami a podmiotami zależnymi będącymi akcjonariuszami Polnordu oraz przysługującej im łącznej liczbie akcji i głosów na walnym zgromadzeniu".

KNF - zdaniem NIK - miała nie reagować i nie udzielać inwestorom niezbędnych informacji. Jednocześnie KNF miała zaniechać przekazania skarg do rady nadzorczej spółki, która ma kontrolować zarząd. Według NIK "działaniem bezprawnym" było też upoważnienie KNF dot. wycofania akcji Polnordu z obrotu giełdowego, bowiem zgoda miała być wydana mimo toczącego się w sądzie sporu o unieważnienie uchwały w tej sprawie. "Urząd, wbrew własnym wytycznym, nie zawiesił postępowania" - podkreśliła NIK.

W zakresie spółki Ursus, NIK zwróciła uwagę, że KNF złożyła zawiadomienie o podejrzeniu ujawnienia oraz wykorzystania informacji poufnej w obrocie akcjami spółki, ale miała nie przeprowadzić postępowania wyjaśniającego. Dokumenty, które przekazała w zawiadomieniu KNF - w ocenie NIK - były nierzetelne i nie uwzględniały osób mających dostęp do informacji dotyczącej wszczęcia wobec spółki Ursus egzekucji komorniczej.

Następnie - jak wskazywała NIK - KNF poinformowała, że złożyła zawiadomienie oraz zablokowała rachunki papierów wartościowych i rachunek pieniężny, ale po umorzeniu postępowania nie opublikowano odpowiedniej informacji w tej sprawie. Według NIK jej brak wpłynął na kurs akcji Ursusa, a w konsekwencji na upadłość spółki i wycofanie akcji w październiku 2022 r.

Urząd KNF, odpowiadając na wyniki kontroli NIK, podał, że Izba "błędnie oceniła zebrany materiał dowodowy, a w niektórych przypadkach niewłaściwie zinterpretowała przepisy prawa". W efekcie - jak podano w stanowisku KNF - na tej podstawie NIK "błędnie ustaliła stan faktyczny i prawny oraz wysnuła nieprawidłowe wnioski". Zdaniem KNF kontrolerzy nie ocenili materiału dowodowego "w sposób racjonalny" i mieli pominąć "istotne okoliczności", które wskazywał UKNF.

Nadzór stwierdził także, że "NIK kolejny raz w swoich działaniach kontrolnych dotyczących KNF forsuje własną interpretację przepisów regulujących kompetencje Komisji oraz ustaw sektorowych dotyczących rynku finansowego" i że pomija przy tym zarówno prawo polskie, jak i europejskie, oraz "specyfikę tego rynku". "W konsekwencji tego we wnioskach NIK ponownie występuje pomieszanie ról i zakresów obowiązków należących do różnych instytucji i organów państwa: nadzoru finansowego, audytu, organów ścigania oraz sądów" – wskazano w stanowisku KNF.