Zdaniem NIK, uchybienia są na tyle istotne, że wymagają wprowadzenia zmian, zmierzających do zwiększenia nadzoru nad wydatkowaniem przez organizacje pozarządowe przekazanych im środków publicznych.
Izba uważa, że niezbędne są również zmiany w przepisach regulujących kwestie tej współpracy.
Najwyższa Izba Kontroli skontrolowała 42 jednostki, w tym m.in.: Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Narodowy Instytut Wolności, cztery ministerstwa, pięć urzędów wojewódzkich oraz 31 beneficjentów, czyli organizacje pozarządowe.
Dodatkowo wykonała badanie, którym objęto skontrolowanych beneficjentów, beneficjentów nieobjętych kontrolą z całej Polski oraz pozostałe, niekontrolowane ministerstwa i urzędy wojewódzkie. Okres objęty kontrolą to lata 2017-2019.
"Większość skontrolowanych ministerstw i urzędów wojewódzkich prawidłowo realizowało zadania dotyczące współpracy z organizacjami pozarządowymi" - podkreśla NIK.
Jak podaje Izba, instytucje publiczne w większości rzetelnie rozliczały organizacje pozarządowe z wykonania powierzonych im zadań.
Wyjątkiem były pojedyncze przypadki w dwóch ministerstwach i trzech urzędach wojewódzkich. NIK jednak zwraca uwagę, że instytucje zbyt rzadko kontrolują wykorzystanie dotacji w miejscach realizacji projektu.
Ponadto, kontrola pokazała poprawę działania Narodowego Instytutu Wolności od czasu kontroli w 2019 roku.
"Organizacje pozarządowe zwykle wywiązywały się prawidłowo z postanowień zawartych umów o dofinansowanie realizacji powierzonych zadań publicznych" - wynika z kontroli.
Izba wyjaśniła, że nieprawidłowości były związane najczęściej z prowadzeniem ewidencji i dokumentacji księgowej i wystąpiły w połowie skontrolowanych organizacji. "Większej wagi nieprawidłowości występowały rzadziej" - podkreśliła NIK.
Jak czytamy w raporcie po kontroli, większość organizacji pozarządowych biorących udział w badaniu kwestionariuszowym (72,8 proc.) jest zadowolona ze współpracy z administracją rządową.
Z kolei małe podmioty zwracają uwagę na trudności z zapewnieniem wkładu własnego. Problemem jest zbyt późne ogłaszanie konkursów, co daje mało czasu na realizację zadania oraz skomplikowane i mało przejrzyste warunki ubiegania się o dotacje.
NIK wnioskuje w związku z tym do organów administracji rządowej o: wzmocnienie nadzoru nad realizacją powierzonych zadań publicznych i zwiększenie liczby kontroli dotowanych projektów; wypracowanie zasad zabezpieczania przed podwójnym finansowaniem tych samych wydatków ponoszonych ze środków publicznych; a także o opracowanie wytycznych precyzujących zasady prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej dla środków i wydatków związanych z realizacją powierzonych zadań publicznych.
"Organizacje pozarządowe powinny bezwzględnie przestrzegać postanowień umów przy realizacji powierzonych zadań publicznych" - podkreśliła NIK.
"Rada Ministrów powinna podjąć inicjatywę ustawodawczą w celu nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie w zakresie: doprecyzowania przepisów określających elementy, jakie winien zawierać wieloletni program współpracy z organizacjami pozarządowymi; wprowadzenia obowiązku określania w programach współpracy wskaźników i mierników realizacji celów szczegółowych tych programów" - czytamy w komunikacie.