Obecnie w Polsce dominuje model rodziny, w którym obydwoje rodziców pracuje zawodowo. W 2019 r. 71 proc. matek z co najmniej jednym dzieckiem w wieku poniżej 15 lat pracowało zawodowo. W 2021 r. ten odsetek wzrósł do 75 proc. Wśród ojców było to 95 proc. przez cały okres od 2019 r. do 2021 r.
Zdaniem Anety Kiełczewskiej, analityczki z Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) te dane obrazują dwie rzeczy – po pierwsze, wskaźnik zatrudnienia matek jest znacząco niższy niż ojców. Po drugie, i tak rodziny z dziećmi, w których matki nie pracują zawodowo, są w mniejszości – stanowią niecałą 1/3 wszystkich rodzin z dziećmi.
Matki w Polsce są wciąż podwójnie obciążone
Jak zauważa ekspertka Instytutu, jednocześnie to kobiety w dużo w większym stopniu niż mężczyźni zajmują się domem i dziećmi. Badania CBOS pokazują, że o ile na przestrzeni lat dokonują się pewne zmiany, o tyle jest to powolny proces.
- W ostatniej fali badania w 2018 r. wciąż obowiązki opiekuńczo-wychowawcze na ogół były domeną kobiet. W większości rodzin także większość obowiązków domowych spoczywało wyłącznie na kobietach (pranie, prasowanie, przygotowywanie posiłków, sprzątanie, gruntowne porządki, zmywanie naczyń). Kobiety także częściej niż ich mężowie lub partnerzy robiły codzienne zakupy i załatwiały sprawy urzędowe. Jedynie wyrzucanie śmieci, zlecanie usług do wykonania i wykonywanie drobnych napraw częściej było domeną mężczyzn niż ich żon lub partnerek - wyjaśnia.
Według niej nierówny podział obowiązków domowych dotyczy także tych rodzin, w których kobiety pracują zawodowo. Według wyników badania przeprowadzonego w 2015 r. w związkach, w których kobiety pracowały zawodowo, to i tak one były znacznie bardziej obciążone obowiązkami opiekuńczymi i domowymi niż ich mężowie lub partnerzy.
Opieka nad dziećmi domeną kobiet
Ale to nie wszystko. Kiełczewska wylicza, że pracujące matki w większym stopniu niż pracujący ojcowie korzystają ze zwolnienia od pracy w celu opieki nad dzieckiem.
- W przeciągu ostatnich kilku lat co roku liczba kobiet, które pobierały zasiłek opiekuńczy była ponad dwukrotnie większa niż liczba mężczyzn pobierających ten zasiłek. W 2020 r. ze względu na pandemię zwolnienia od wykonywania pracy ze względu na opiekę nad dziećmi stały się bardziej częste – zasiłki opiekuńcze wypłacane były także w sytuacji kwarantanny dziecka lub zamknięcia placówki opiekuńczej. Jednak proporcja kobiet do mężczyzn pobierających zasiłki pozostała zbliżona zarówno w 2020 r. jak i w 2021 r. - tłumaczy.
Co gorsza, pandemia dodatkowo nasiliła obciążenie kobiet obowiązkami domowymi i opiekuńczymi. Dlatego też, jak podkreśla analityczka PIE, współczesne matki są obciążone podwójnie.
- Najczęściej pracują zawodowo w pełnym wymiarze czasu i jednocześnie w dużo większym stopniu niż ojcowie są odpowiedzialne za obowiązki domowe i opiekuńcze. Czy widać szansę na poprawę sytuacji matek? Na pewno pomocny jest coraz większy rozwój instytucjonalnego wsparcia, zwłaszcza pod kątem opieki nad dziećmi – czyli żłobków i przedszkoli. Jednak istota tkwi też w podziale obowiązków wewnątrz rodzin – co pandemia unaoczniła szczególnie wyraźnie. Dlatego istotne znaczenie ma również wzrost zaangażowania mężczyzn – zarówno w obowiązki domowe, jak i te związane z opieką i wychowywaniem dzieci - kończy Aneta Kiełczewska.