We wtorek w godzinach porannych miały miejsce tragiczne w skutkach ataki na budynki w Nowym Jorku i Waszyngtonie. W sumie spadły cztery samoloty: dwa na budynki World Trade Center w Nowym Jorku (które wkrótce zawaliły się), kolejny na budynek departamentu obrony w Waszyngtonie i czwarty koło Pittsburgha. Wg nieoficjalnych informacji były to zamachy, dokonane prawdopodobnie przez jedną z terrorystycznych organizacji islamskich.
Światowe rynki finansowe zareagowały na wydarzenie paniczną wyprzedażą. Gwałtownie spadły indeksy europejskich giełd, bezpośrednio po katastrofie wyraźnie osłabił się dolar amerykański. Jak podał Reuters w europejskich dealingroomach wybuchła panika.
„Nie znamy żadnych szczegółów, więc sprzedajemy wszystko” – powiedział jeden z europejskich maklerów.
Równocześnie gwałtownie wzrosły ceny surowców, m.in. ropy naftowej i złota. Wg Reutera kontrakty terminowe na ropę Brent podrożały we wtorek o ponad trzy dolary za baryłkę. Podrożały także amerykańskie obligacje skarbowe, uważane za najbezpieczniejsze na świecie i kupowane zawsze w sytuacjach kryzysowych.
Wtorkowe wydarzenia z dużym prawdopodobieństwem spowodują bardzo poważne nasilenie napięć w stosunkach międzynarodowych. Prezydent Bush zapowiedział, że przeznaczy wszelkie dostępne zasoby aby odnaleźć i ukarać sprawców ataku terrorystycznego. W tej chwili trudno przewidzieć, jak dokładnie rozwinie się sytuacja. Właśnie niepewność co do dalszego przebiegu wydarzeń może być przyczyną perturbacji (przynajmniej w krótkim okresie) na rynkach finansowych. W najbliższych dniach prawdopodobne wydają się następujące konsekwencje wtorkowych wydarzeń dla rynków finansowych:
· Odwrót kapitału zagranicznego z rynków wschodzących. Niepewność inwestorów co do dalszego rozwoju sytuacji skłoni do zamykania otwartych pozycji, w szczególności na rynkach uważanych za mniej stabilne (w tym w Polsce). W sytuacji zaburzeń o skali międzynarodowej światowy kapitał na ogół wybiera inwestycje w aktywa najbardziej bezpieczne – w większości wypadków są to obligacje skarbowe rządu USA. Pociągało to będzie za sobą – po osłabieniu bezpośrednio po katastrofie – wzmocnienie dolara amerykańskiego jako waluty światowych rezerw finansowych.
· Ucieczka inwestycji z rynku kapitałowego na rynek papierów skarbowych. W sytuacji ogólnej niepewności inwestorzy będą prawdopodobnie preferowali papiery rządowe o większej wiarygodności od instrumentów emitowanych przez podmioty prywatne. Dodatkowe obawy mogą dotyczyć kondycji finansowej niektórych spółek (w Europie najbardziej ucierpiały po katastrofie firmy ubezpieczeniowe i lotnicze). Największe zainteresowanie będzie prawdopodobnie dotyczyło obligacji USA, jednak papiery skarbowe innych krajów rozwiniętych również powinny cieszyć się zwiększonym popytem.
· Wzrost cen surowców naturalnych. Brak pewności co do rozwoju sytuacji międzynarodowej będzie skłaniał przesunięciem inwestycji z aktywów finansowych na aktywa rzeczowe, w tym surowce naturalne. Konsekwencją będzie w pierwszym rzędzie wzrost cen ropy naftowej i metali szlachetnych. Wzrost cen ropy naftowej będzie dodatkowo stymulowany ryzykiem wybuchu ostrego konfliktu na Bliskim Wschodzie, jeżeli Stany Zjednoczone zdecydują się na podjęcie zdecydowanych kroków odwetowych w reakcji na akt terroru.
· Zwiększone wypłaty złotówkowe w systemie bankowym. Ryzyko gwałtownego spadku kursu złotego może spowodować przyspieszone wycofywanie wkładów oszczędnościowych z banków. Przyczyny tego mogą być dwie: * przewalutowanie oszczędności na waluty obce, w tym prawdopodobnie głównie dolary amerykańskie; * wzrost wydatków konsumpcyjnych (czemu sprzyjał będzie obok oczekiwań deprecjacji złotego wzrost oczekiwań inflacyjnych).
· Na polskim rynku oczekujemy w krótkim okresie osłabienia złotego, wzrostu rentowności skarbowych papierów skarbowych i gwałtownego spadku na giełdzie papierów wartościowych.
· Sytuacja na rynkach wschodzących mogłaby się znacznie pogorszyć, gdyby w reakcji na zajścia w USA doszło w najbliższych dniach do załamania na którymś z „wrażliwych” rynków finansowych tamtego regionu, np. w Argentynie.
Po kilku dniach zawirowań na rynkach finansowych prawdopodobna jest jednak normalizacja sytuacji. Mimo to należy pamiętać, że wiele zależy w tym względzie od rozwoju sytuacji na arenie międzynarodowej – na ile atak terrorystyczny może przerodzić się w konflikt o międzynarodowym zasięgu.
Wtorkowe wydarzenia w USA mogą mieć również głębsze konsekwencje dla procesów makroekonomicznych:
· Wzrost cen surowców i deprecjacja złotego przyspieszy procesy inflacyjne w polskiej gospodarce.
· Perspektywa osłabienia złotówki i wzrostu inflacji może przyczynić się do wzrostu dynamiki konsumpcji prywatnej.
· Zagrożeniem może być pogorszenie nastrojów konsumentów w Stanach Zjednoczonych. Obecnie ożywienie gospodarki amerykańskiej uzależnione jest przede wszystkim od zakupów konsumenckich. W przypadku pogorszenia optymizmu, skutkującego spadkiem skłonności do konsumpcji w USA, wzrośnie ryzyko recesji gospodarczej w Stanach, która mogłaby pociągnąć za sobą również globalne spowolnienie wzrostu gospodarczego.