Majątek, który pozostaje po zmarłej osobie, to zarówno jego aktywa (a więc np. pozostawiona gotówka, nieruchomości, samochód czy papiery wartościowe), jak również pasywa (np. zobowiązania finansowe). Kwestie związane z jego dziedziczeniem reguluje Kodeks cywilny. Zmiany, które weszły w życie 18 października 2015 roku sprawiają, że jako spadkobierca możesz czuć się nieco bardziej bezpiecznie, ponieważ zmieniły się zasady dziedziczenia.
Dziedziczenie majątku – podstawowe informacje
Majątek po osobie zmarłej możesz odziedziczyć na dwa sposoby:
- na drodze testamentu – jeśli osoba zmarła pozostawiła go, wskazując osoby upoważnione do przejęcia jej własności, a także proporcje, według których miałoby dojść do podziału;
- na drodze ustawowej – jeśli nie ma testamentu, do dziedziczenia majątku upoważnieni są krewni zmarłego.
Należy pamiętać, że w pierwszej kolejności majątek dziedziczą współmałżonek oraz dzieci zmarłego (po równo, z zastrzeżeniem, że na współmałżonka nie może przypaść mniej niż jedna czwarta majątku), a jeśli takich krewnych zmarły nie miał – kolejno do dziedziczenia są uprawnieni: wnukowie, rodzice zmarłego, jego rodzeństwo i, ewentualnie, ich zstępni.
Czy spadek trzeba przyjąć?
W momencie śmierci osoby, która posiadała majątek, następuje otwarcie spadku, a spadkobiercy zyskują możliwość podjęcia decyzji, co zrobić z przysługującym im prawem do dziedziczenia. Mają na to 6 miesięcy od uzyskania informacji o nabyciu prawa do spadku. Opcje, które są do dyspozycji, to:
l przyjęcie spadku na wprost – a więc w pełnym wymiarze, bez względu na to, czy wysokość pasywów przekracza wartość aktywów. Jeśli zdecydujesz się na to, przejmujesz pełną odpowiedzialność za przejęty majątek, także wobec wierzycieli zmarłego członka rodziny;
l przyjęcie spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że przyjmujesz spadek, ale nabyte w wyniku jego przyjęcia długi spłacasz wyłącznie do wysokości aktywów wchodzących w skład majątku;
l odrzucenie spadku – wówczas prawa, które uzyskałeś, przechodzą na następną osobę w kolejce do praw majątkowych po zmarłym.
Które rozwiązanie jest najkorzystniejsze? To zależy od sytuacji. Zanim podejmiesz decyzję, dobrym pomysłem jest chociaż orientacyjne zapoznanie się z majątkiem zmarłego. Jeśli to możliwe, przejrzyj pozostawione przez niego dokumenty. Być może znajdziesz w nich informacje o spoczywających na nim zobowiązaniach kredytowych. Porozmawiaj również z pozostałymi krewnymi, którzy mogą dysponować informacjami na temat zadłużenia krewnego.
Pamiętaj także, że aby uzyskać formalne informacje o tym, jakie długi spoczywały na Twoim krewnym (np. w BIG-ach czy w BIK, a także w bankach i firmach windykacyjnych), musisz okazać poświadczenie dziedziczenia. Dokument ten zaś uzyskasz dopiero po tym, jak podejmiesz decyzję w sprawie tego, co zrobić ze spadkiem.
Jak złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o swojej decyzji w sprawie spadku masz prawo złożyć w ciągu 6 miesięcy od uzyskania informacji o tym, że możesz go nabyć. Należy to zrobić jedną z dwóch metod:
- u notariusza – sporządzi on stosowny akt;
- przed sądem, w którego okręgu mieszkasz lub przebywasz.
Warto pamiętać przy tym, że:
- oświadczenie należy złożyć w formie pisemnej;
- nie ma możliwości przejęcia jedynie aktywów, a odrzucenia długów spadkodawcy;
- jeśli odrzucisz spadek, a masz niepełnoletnie dzieci, powinieneś dokonać tej czynności prawnej również w ich imieniu;
- jeśli nie przedstawisz żadnego oświadczenia w wyznaczonym ustawowo terminie 6 miesięcy, oznacza to, że przyjmujesz spadek z dobrodziejstwem inwentarza - to duża zmiana w przepisach, ponieważ wcześniej w takiej sytuacji wymagana była pełna spłata długów przez spadkobierców, a nie tylko do wysokości majątku.
Zdecydowałeś się na przyjęcie spadku obciążonego długami – i co dalej?
Jeśli spadkobierców jest więcej niż jeden – konieczne jest nie tylko precyzyjne określenie, jaka część majątku przypada któremu z nich, ale także dokonanie podziału majątku spadkowego. Podobnie jak w przypadku oświadczenia o przyjęciu lubodrzuceniu spadku, tę czynność prawną można przeprowadzić u notariusza (jeśli wszyscy spadkobiercy są zgodni co do zasad podziału) lub na drodze sądowej.
Uzyskanie potwierdzenia nabycia spadku upoważnia Cię również do uzyskania informacji o długach, które ciążyły na spadkodawcy – możesz się z nim np. zgłosić do banku czy też do firmy windykacyjnej, której był on klientem. To moment na ustalenie warunków spłaty zobowiązania. W przypadku, gdy dług jest obsługiwany przez firmę windykacyjną, np. Ultimo, możesz podpisać porozumienie, które pozwoli na regulację długu w dogodnych ratach. Możesz także zdecydować się np. na spieniężenie majątku, który został Ci pozostawiony i uregulowanie ciążących teraz na Tobie wierzytelności od razu. Decyzja należy do Ciebie.