Sankcje wobec Rosji. Gospodarcza konfrontacja pogrąży Putina?

Z Rosji w ubiegłym roku ubyło 151,5 mld dolarów, a inflacja sięgnęła 11 proc. Rating kredytowy kraju został obniżony do poziomu śmieciowego, a wartość rosyjskiej waluty wobec dolara stale spada. To skutek dotychczasowych sankcji. Kolejna gospodarcza konfrontacja zepchnie Rosję w recesję?

Na poniedziałkowym spotkaniu szefów dyplomacji UE w Brukseli formalnie przyjęta została rozszerzona czarna lista unijnych sankcji wizowych i finansowych. Zostało nimi objętych 19 osób, w tym pięciu rosyjskich polityków. Będą oni mieli zakaz wjazdu do Unii i zablokowane aktywa finansowe w Europie. Do czarnej listy zostało też dopisanych 9 firm i organizacji. Ministrowie spraw zagranicznych zatwierdzili decyzję w tej sprawie, ale jednocześnie odłożyli jej wdrożenie, w oczekiwaniu na wyniki planowanego na środę szczytu przywódców Ukrainy, Rosji, Francji i Niemiec w Mińsku.

Pełna lista nazwisk oraz firm nie została ujawniona. Z nieoficjalnych informacji wynika, że to przede wszystkim liderzy separatystów na wschodzie Ukrainy, oraz pięciu rosyjskich polityków, ale nie tych czołowych - raczej w randze wiceministrów i deputowanych. Kto dokładnie znajdzie się na liście dowiemy się po publikacji w unijnym Dzienniku Urzędowym.

Wbrew wcześniejszym spekulacjom, sankcjami dyplomatycznymi nie zostanie objęty rosyjski minister obrony. Domagały się tego kraje z Europy Wschodniej, ale nie było na to zgody wszystkich państw. Obecnie na czarnej, unijnej liście jest ponad 130 osób, oraz 28 firm i organizacji. Wielu komentatorów ma wątpliwości co do skuteczności nałożonych na Rosję sankcji. Te jednak mają wymierny wpływ na rosyjską gospodarkę.

Wartość rosyjskiej waluty wobec dolara spadła w 2014 roku o 40 procent w związku ze spadkiem cen ropy naftowej, która jest podstawą rosyjskiego eksportu, a także w wyniku sankcji państw zachodnich nałożonych na Rosję z powodu jej działań na Ukrainie. Szczyt niestabilności rubla, jak pisze TASS, przypadł na środek grudnia.

-_ Będziemy przeżywać okres umocnienia się rubla i obecnie należy przywyknąć, że nie będzie takiego stabilnego kursu jak dawniej. Będzie się umacniał i będzie słabł. To normalny proces _ - stwierdził na początku lutego pierwszy wicepremier Rosji Igor Szuwałow._ - Jeśli mieszkacie w Rosji, wydajecie pieniądze w rublach, nigdy nie należy wiązać się z kursem wymiany _ - stwierdził i z miejsca dodał, że przejście do trybu płynnego kursu wymiany rubla było ważną reformą strukturalną, która pozwala Rosji zachować rezerwy złota i walut._ - Oczywiście trzeba było taką decyzję podjąć wcześniej, może należało wykorzystać do tego czas dewaluacji w roku 2009 _ - powiedział Szuwałow.

Zobacz, jak zmieniał się kurs rubla w ostatnim roku

Wicepremier zapewnił, że rosyjski system bankowy i wkłady ludności są chronione przed kryzysem gospodarczym, częściowo - jak zaznaczył - wywołanym naciskami z zewnątrz i sankcjami.

Szefowa Banku Centralnego Elwira Nabiullina uspokaja, że Rosji nie grozi bankructwo. Część rosyjskich i zagranicznych ekspertów ostrzega Moskwę przed możliwością utraty płynności finansowej w przypadku, gdyby nadal spadały ceny ropy, trwała przecena rubla i utrzymywały się zachodnie sankcje.

W opinii szefowej Banku Centralnego, nic nie wskazuje na tak trudną sytuację. Nabiullina tłumaczy, że wewnętrzny dług wciąż jest dość niski, eksporterzy nie stracili płynności finansowej, a większość obywateli oszczędza w rublach. Prognozy Banku Centralnego wskazują, że szczyt inflacji przypadnie w Rosji na drugi kwartał, a już na początku 2016 roku sytuacja zacznie wracać do normy.

Na początku lutego Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego Federacji Rosyjskiej skorygowało swoją prognozę makroekonomiczną na 2015 rok. W nowej przewiduje, że produkt krajowy brutto (PKB) Rosji w tym roku spadnie o 3 proc., a inflacja wzrośnie do 12 proc. W poprzedniej prognozie, ogłoszonej na początku grudnia 2014 roku, resort rozwoju gospodarczego przewidywał, że PKB w 2015 roku zmaleje tylko o 0,8 proc., a inflacja osiągnie 7,5 proc. W 2014 roku PKB Rosji wzrósł o 0,5 proc., a w 2013 - o 1,3 proc.

*Prognoza S&P Źródło:Bank Centralny Rosji, Rosstat

Nową prognozę makroekonomiczną Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego oparło na założeniu, że średnia cena ropy naftowej Urals w 2015 roku wyniesie 50 dolarów za baryłkę. W grudniu resort przewidywał, że wyniesie ona 80 dolarów. Wpływy z eksportu ropy i gazu stanowią ponad połowę przychodów budżetu Rosji.

Zdaniem eksperta ds. energetyki Andrzeja Szczęśniaka w dłuższym terminie sankcje mogą mieć wpływ jedynie na wydobywanie ropy i gazu ze złóż łupkowych oraz arktycznych. _ - To są trudno wydobywalne złoża i w ich przypadku Rosji brakuje odpowiednich technologii. To z pewnością opóźni rozwój tych pól i będzie kosztowało, ale z drugiej strony Rosja ma jeszcze dużo złóż konwencjonalnych, które są tańsze w eksploatacji, podobne do saudyjskich. Z nich Rosjanie mogą jeszcze wiele lat wydobywać ropę i gaz _ - zaznaczył. Przypomnijmy, że obecnie cena baryłki ropy naftowej kosztuje 58,46 dolara.

Problemy Rosji widzą również politycy z Kremla. Jednym z najbardziej znaczących głosów była wypowiedź ministra finansów Rosji Antona Siłuanowa, który tuż przed końcem roku oświadczył, że dochody budżetu jego kraju w 2015 roku przy średniej cenie ropy naftowej na poziomie 50 dolarów za baryłkę zmniejszą się o 3 biliony rubli, to jest o 46,25 mld dolarów.

Zobacz, jak zmieniają się ceny ropy naftowej na świecie

Według danych Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR) poprzednio PKB Rosji spadło w 2009 roku - o 7,8 procent. W kolejnych latach gospodarka Federacji Rosyjskiej rosła: w 2010 roku o 4,5 proc., w 2011 - 4,3 proc., a w 2012 - 3,4 proc.

EBOR prognozuje, że gospodarka Rosji w tym roku skurczy się o 4,8 proc. Jako główną przyczynę recesji w Rosji obie instytucje wymieniają spadek cen ropy naftowej na świecie. W ocenie EBOR taniejąca ropa zaostrzyła dawne problemy strukturalne Rosji. Wzrosła też presja wynikająca z zachodnich sankcji.

Pod koniec stycznia agencja S&P obniżyła rating kredytowy Rosji z inwestycyjnego BBB- do BB+, czyli poziomu spekulacyjnego, inaczej mówiąc śmieciowego z prognozą negatywną. Agencja uzasadniła ten ruch gwałtownym pogorszeniem się elastyczności polityki monetarnej i słabnącej gospodarki rosyjskiej.

Analitycy uważają, że obniżenie ratingu pociągnie za sobą wyprzedaż rosyjskich aktywów, co w jeszcze większym stopniu spowolni rosyjską gospodarkę (o 0,2-0,3 pkt proc. PKB). Jednak w porównaniu z następstwami, jakie ma dla niej spadek cen ropy, działania agencji ratingowych są uważane przez wielu ekonomistów za _ małe wielkości _.

Większość inwestorów jednak orientuje się na ratingi dwóch pozostałych agencji z tzw. wielkiej trójki, czyli Fitch i Moody's. One zaś na razie utrzymują inwestycyjny rating Rosji.

Zobacz, jak reagowała rosyjska giełda

Na początku roku Fitch obniżył rating kredytowy Rosji w walucie obcej i narodowej z BBB do BBB- (czyli do najniższego ratingu inwestycyjnego) z negatywną prognozą. Moody's natomiast zasugerowała kolejną obniżkę ratingu w przyszłości, ale na razie agencja obniżyła ocenę wiarygodności kredytowej Rosji, z poziomu Baa2 do Baa3, czyli tylko o jeden stopień nad tzw. poziomem śmieciowym.

Agencje przypominają, że ucieczka kapitału z Rosji w 2014 roku była największa od czasu, gdy Bank Centralny zaczął publikować dane na temat tego wskaźnika, czyli od roku 1994. Według wstępnych ocen regulatora z Rosji w ubiegłym roku _ uciekło _ 151,5 mld dolarów. To więcej nawet, jak pisze TASS, niż podczas kryzysu w latach 2008-2009, gdy wywóz kapitału wyniósł 133,6 mld dolarów w r. 2008 i 57,5 mld dolarów w 2009 r. Eksperci uważają, że główną przyczyną ucieczki kapitału są sankcje, wprowadzone przeciwko Rosji przez USA i UE z powodu agresji wobec Ukrainy.