Należące do SP zakłady poligraficzne nie potrafią przeprowadzić skutecznej restrukturyzacji. Błędne decyzje zarządów oraz nieskuteczny nadzór kolejnych ministrów doprowadziły do zredukowania majątku drukarni o ponad 90 mln zł - wynika z raportu NIK.
NIK negatywnie ocenia działania organów administracji rządowej oraz zarządów zakładów poligraficznych w latach 2005-2009. Skontrolowano Ministerstwo Skarbu Państwa oraz 6 zakładów, w tym trzy jednoosobowe spółki SP: Białostockie Zakłady Graficzne SA, Poznańskie Zakłady Graficzne SA, Zakłady Graficzne _ Dom Słowa Polskiego _ SA w Warszawie; dwie spółki z mniejszościowym udziałem Skarbu Państwa: Rzeszowskie Zakłady Graficzne SA, Drukarnię Narodową SA w Krakowie; oraz jedno przedsiębiorstwo państwowe: Łódzkie Zakłady Graficzne.
Izba przypomniała, że nieruchomości należące do zakładów poligraficznych działających z udziałem Skarbu Państwa znajdują się w centrach dużych miast, co m.in. z powodu wzrastającego podatku od nieruchomości zwiększa koszty produkcji. Sprywatyzowane zakłady, które podjęły decyzję o zmianie siedziby, skorzystały na wzroście wartości gruntów i poradziły sobie z nową sytuacją. Na takie posunięcie nie zdecydowały się spółki z większościowym udziałem SP.
W 2009 r. żadna z kontrolowanych spółek (z wyjątkiem spółki OZG SA) nie była rentowna. Problemem przedsiębiorstw był przerost zatrudnienia. Wobec niezwykle silnej konkurencji w tym sektorze rynku konieczne było podjęcie działań naprawczych. Były one jednak sporadyczne i nieskuteczne - wynika z raportu.
W konsekwencji wydajność pracy liczona na jednego zatrudnionego była w skontrolowanych zakładach nawet trzykrotnie niższa od średniej w całym sektorze poligraficznym. W dodatku koszty wynagrodzeń i świadczeń na rzecz pracowników w niektórych przypadkach przekraczały wartość przychodów ze sprzedaży usług.
Niepodejmowanie restrukturyzacji stawiało zakłady w sytuacji bezpośredniego zagrożenia likwidacją. Tak było np. w Warszawie, gdzie brak zdecydowanych działań naprawczych doprowadził ZG DSP SA do fatalnej sytuacji finansowej (w 2009 r. wartość kapitałów własnych ZG DSP SA była ujemna i wynosiła minus 8 mln zł, a zobowiązania publiczno-prawne przekroczyły 20 mln zł).
Przedsiębiorstwa próbowały poprawiać swoją sytuację poprzez sprzedaż części z należących do nich nieruchomości. Robiły to jednak po znacznie zaniżonych cenach lub dokonywały nieopłacalnych wymian. Tak było np. w RZG SA, gdzie poprzez szereg operacji dokonano zamiany nieruchomości na używane urządzenie poligraficzne. Wartość tego urządzenia była jednak o 50 tys. zł niższa od samych tylko rocznych wpływów z czynszu płaconego wcześniej przez inwestora za wynajem tych nieruchomości.
NIK szacuje, że na skutek niegospodarnych działań osób zarządzających zakładami poligraficznymi majątek tych zakładów został zredukowany o ponad 90 mln zł.
Kontrolerzy oceniają, że nadzór właścicielski kolejnych Ministrów Skarbu Państwa nad zakładami sektora poligraficznego był nierzetelny - i to na wszystkich szczeblach zarządzania. Wydziały nadzoru zbyt pobieżnie monitorowały sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw i nie przekazywały kierownictwu departamentów sygnałów o pogarszającej się sytuacji zakładów. Departamenty nadzoru nie organizowały cyklicznych spotkań branżowych w celu przedstawienia zarządom i przedstawicielom Skarbu Państwa głównych założeń polityki właścicielskiej.
Izba wytknęła również urzędnikom bierność wobec napływających do ministerstwa sygnałów o nieprawidłowościach. _ Przykładowo w latach 2005-2007 do MSP wpłynęły cztery skargi zawierające sygnały o wyprowadzaniu majątku z RZG SA. Urzędnicy ograniczyli swoje działania jedynie do zadawania pytań radzie nadzorczej lub zarządowi spółki i bez sprawdzenia rzeczywistej sytuacji akceptowali otrzymane wyjaśnienia. W tym czasie z rzeszowskiego zakładu wyprowadzono wielomilionowy majątek _ - czytamy w komunikacie NIK.
Zdaniem kontrolerów, trwające latami zaniechania spowodowały, że sytuacja większości skontrolowanych zakładów jest zła, a ich szanse na prywatyzację lub kontynuację prywatyzacji poważnie zredukowane. O wartości przedsiębiorstw decyduje dzisiaj nie ich efektywność, a majątek - przede wszystkim należące do nich grunty i nieruchomości.
