Ostatniego dnia kwietnia weszła w życie kontrowersyjna ustawa o lasach. Na mocy nowych przepisów Skarb Państwa ma prawo wykupu lub pierwokupu prywatnych lasów. Rząd PiS zmienił prawo, bo chce zwiększyć zalesienie Polski. I boi się, że obcokrajowcy wykupiliby polskie lasy. Sprawdź, co nowe regulacje zmieniają w życiu przeciętnego Kowalskiego?
1 maja mija 12-letni okres ochrony ziemi rolnej i lasów przed ich wykupem przez obcokrajowców. Rząd PiS obawia się, że teraz polskie lasy mogą być zagrożone i nie chce pozwolić, by przejmowali je obcokrajowcy.
- Siła nabywcza Polaka jest zdecydowanie niższa niż w innych państwach UE. Ziemia jest również bardzo atrakcyjnym towarem, także dla kapitału spekulacyjnego. Żaden naród nie może przetrwać bez własności ziemskiej. To nie ulega wątpliwości – argumentował minister środowiska Jan Szyszko.
To pierwszy powód, dla którego rząd ograniczył możliwość handlu gruntami leśnymi. Drugi jest taki, że rząd zgodnie z Krajowym programem zwiększania lesistości chce, by lasy zajmowały większą część Polski. Dziś tereny leśne zajmują 29 proc. powierzchni naszego kraju, w 2020 roku ma to być już 30 proc., a w 2050 roku – 33 proc.
W tym celu powstała nowelizacja ustawy o lasach. Daje ona Skarbowi Państwa poprzez Lasy Państwowe prawo pierwokupu i wykupu prywatnych lasów. Nowe prawo weszło w życie 30 kwietnia.
Co to oznacza dla prywatnych właścicieli lasów w Polsce?
Najpierw rodzina, potem Skarb Państwa
Przede wszystkich na mocy nowych przepisów to Lasy Państwowe, należące do Skarbu Państwa, będą miały prawo wykupu lub pierwokupu lasów należących do osób prywatnych.
Prawo pierwokupu będzie dotyczyło sytuacji, w której grunty leśne będą nabywane na podstawie umowy sprzedaży.
Wykup nastąpi wtedy, gdy zbycie gruntów będzie następowało na podstawie umowy innej niż sprzedaż, chodzi np. o zamianę lub darowiznę. W przypadku darowizny stanie się to w wyniku orzeczenia sądowego albo postępowania egzekucyjnego.
Od tej zasady będą jednak wyjątki. Ustawa przewiduje, że grunty leśne będzie można zbyć na rzecz „szerokiego kręgu osób bliskich”. Kto zalicza się do tego kręgu? Małżonek, krewni lub powinowaci w linii prostej bez ograniczeń – wówczas nieważne jest czy to syn czy prawnuk, a także krewni i powinowaci w linii bocznej, ale tylko do trzeciego stopnia.
Ograniczenia nie będą też dotyczyły osób powiązanych ze zbywcą poprzez przysposobienie, opiekę lub kuratelę, a także jednostek samorządu terytorialnego.
Wyjątkiem od reguły będzie także dziedziczenie. Las będzie można odziedziczyć na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym, ale też na podstawie testamentu. Możliwe również będzie zbycie gruntów leśnych, o ile będą one częścią gospodarstwa rolnego.
Jakich terenów dotyczy ustawa?
Nowe przepisy dotyczą nie tylko samych lasów. Prawo wykupu lub pierwokupu odnosi się również do gruntów dopiero przeznaczonych do zalesienia, co określa miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Dodatkowo ustawa mówi również o innych gruntach i nieruchomościach, jeśli będzie tego wymagała gospodarka leśna.
Na oku Skarbu Państwa będą szczególnie grunty bezpośrednio sąsiadujące z terenami, które już należą do Lasów Państwowych, jak wskazuje ustawa, ale również uwagę przyciągnie zniesienie współwłasności lasu lub gruntu przeznaczonego do zalesienia oraz wtedy, gdy będzie chodziło o „regulację granicy polno-leśnej”.
Załóżmy, że Lasy Państwowe interesują się naszymi gruntami. Co wtedy? Na zrealizowanie swojego prawa wykupu lub pierwokupu mają miesiąc od dnia, kiedy otrzymają informację od nadleśniczego, że mogą to zrobić.
W praktyce sprzedający i nabywca terenu po podpisaniu umowy u notariusza muszą zgłosić ją nadleśniczemu, a ten informuje Lasy Państwowe. Strony transakcji czekają miesiąc na decyzję Lasów Państwowych, czy te chcą zrealizować swoje prawo pierwokupu. Jeśli tak, Lasy Państwowe po prostu składają u notariusza oświadczenie w formie aktu notarialnego. Pozostaje jeszcze kwestia ceny.
O cenie może zdecydować sąd
Lasy Państwowe mają prawo pierwokupu gruntu po takiej cenie, jaką ustalił sprzedawca z nabywcą. Może się jednak zdarzyć, że nadleśniczy uzna, że cena „rażąco odbiega od wartości rynkowej”. Chodzi przede wszystkim o zawyżanie cen. Wówczas może wystąpić z wnioskiem do sądu o określenie ceny.
Centrum Informacyjne Rządu zapewnia, że ceny, po jakich Skarb Państwa będzie przejmował prywatne grunty leśne, będą rynkowe. Jednak opozycja grzmi, że to naruszenie prawa własności i wywłaszczenie z lasów prywatnych polskich obywateli. Podczas debaty nad ustawą w sejmie posłanka PO Gabriela Lenartowicz twierdziła, że ceny nie będą rynkowe, ale niskie, „bo rynku już nie będzie”.
- To jest nacjonalizacja, to jest de facto wywłaszczenie na rzecz państwa za odszkodowaniem, bo trudno powiedzieć, że to jest pierwokup, skoro strony nie decydują o cenie - mówiła posłanka PO w sejmie.
Polska w europejskiej czołówce
Lasy rosną w Polsce na obszarze 9,1 mln ha, zajmując 29 proc. terytorium naszego kraju. To stawia nas w europejskiej czołówce, jeśli chodzi o poziom zalesienia. Wyprzedzają nas tylko Francja, Niemcy i Ukraina.
Lasy Państwowe zarządzają 7,6 mln ha lasów w Polsce. Około 2 mln ha to lasy prywatne.
W związku z upływem 12-letniego okresu ochronnego w handlu ziemią, sejm 31 marca uchwalił również przepisy mające chronić ziemię rolną przed niekontrolowanych wykupem.