Wszystko, co powinieneś wiedzieć o PKB

PKB jest skrótem od produktu krajowego brutto. Z języka angielskiego ten sam wskaźnik określany jest skrótem GDP, od zwrotu "gross domestic product". PKB wskazuje jednocześnie na tempo rozwoju gospodarczego. Jak go intepretować?

Wiedząc już, co to jest PKB, pora dowiedzieć się również, w jaki sposób się go oblicza i kto odpowiada za szacowanie tego wskaźnika. Produkt krajowy brutto definiowany jest jako jeden z podstawowych mierników efektów pracy społeczeństwa danego kraju. Stosowany jest w rachunkach narodowych jako wskaźnik opisujący zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych, jakie zostały wytworzone przez narodowe i zagraniczne czynniki produkcji na terenie danego kraju. Najczęściej PKB obliczane jest w stosunku rocznym. 

Jeśli PKB rośnie w danej jednostce czasowej, można mówić o wzroście gospodarczym w określonym tempie. Analogicznie spadek PKB rok do roku świadczy o wyhamowaniu wzrostu gospodarczego, a nawet o jego obniżaniu się. 

Obecnie PKB jest najpopularniejszym wskaźnikiem mierzącym efekty pracy społeczeństwa jako całości w danym kraju. 

Wykorzystywane mogą być trzy różne metody szacowania PKB. Wśród nich:

• Metodę wydatkową, w przypadku której PKB jest sumą konsumpcji, inwestycji, wydatków rządowych (bez transferów) oraz zmiany stanu zapasów. 
• Metodę dochodową, gdy PKB jest sumą dochodów z pracy, dochodów z kapitałów, dochodów państwa i amortyzacji.
• Metodę produkcyjną, w przypadku której PKB jest różnicą pomiędzy produkcją globalną kraju a zużyciem pośrednim. Różnica ta wskazuje sumę wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki krajowej.

Metoda wydatkowa zakłada, że PKB w przybliżeniu będzie równy wydatkom poniesionym przez wszystkich nabywców dóbr finalnych wytworzonych w ciągu roku. Inaczej niż w metodzie dochodowej, gdy wielkość PKB powinna być równa wszystkim dochodom właścicieli czynników produkcji. W metodzie produkcyjnej zakłada się, że PKB to suma wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. 

Istnieje przy tym PKB realny, który oblicza się według realnej wartości pieniądza, bez wpływu inflacji, i PKB nominalny, obliczany zgodnie z aktualną wartością pieniądza. 

Warto wiedzieć, ile wynosi PKB Polski i jak wygląda wartość tego wskaźnika na tle innych krajów. 

Szacowaniem PKB w Polsce zajmuje się Główny Urząd Statystyczny (GUS). Informacje o wysokości polskiego produktu krajowego brutto podają ponadto Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy. 

Co ciekawe, od 9 lipca 2020 roku, kiedy w życie weszła znowelizowana ustawa o sposobie obliczania wartości PKB, GUS oblicza wartość PKB na jednego mieszkańca dla obszarów terytorialnych na różnych poziomach, tj. makroregionów, regionów i podregionów. W ten sposób Polska dostosowała się do unijnej metodologii statystycznego podziału kraju, zgodnego z NUTS-ami. 

W skład struktury produktu krajowego brutto wchodzą sumy wartości dodanej oraz podatków, pomniejszonych o dotacje nałożone na produkcję. PKB tym samym nie uwzględnia całej produkcji gospodarki w danym okresie. Nie ma w praktyce takiej możliwości. 

PKB co prawda daje opcję dokonania oceny stanu gospodarek w poszczególnych krajach, ale nie jest wskaźnikiem idealnym. PKB Polski nie uwzględnia:

• nierówności dochodowych pomiędzy mieszkańcami,
• szarej strefy,
• pracy wykonywanej w gospodarstwach domowych, której efekty są przeznaczone na własne potrzeby,
• pracy i transakcji bez udziału pieniądza, czyli pracy wykonywanej chociażby charytatywnie,
• wartości czasu wolnego,
• jakości usług,
• różnic cen występujących w poszczególnych krajach,
• wartości wytworzonych bez pozyskiwania wynagrodzenia, np. przez wolontariuszy,
• efektów zewnętrznych produkcji, np. poziomu zanieczyszczenia środowiska. 

Dla lepszego porównywania PKB różnych gospodarek światowych stworzono miarę, jaką jest PKB per capita, inaczej produkt krajowy brutto przypadający na jednego mieszkańca. 

W przypadku, gdy wartość PKB rośnie, można mówić o dynamicznym rozwoju społeczeństwa. W odwrotnej sytuacji, kiedy PKB zaczyna spadać, można interpretować to jako zapowiedź kryzysu. 

Nie wystarczy podać samo PKB kraju, by ocenić, jak rozwija się dane społeczeństwo. Trzeba porównać aktualną wartość wskaźnika w stosunku do danych z poprzednich lat. 

Ile wynosi aktualnie PKB Polski? Według wstępnych szacunków dokonanych przez GUS PKB w 2022 roku był realnie wyższy o 4,9 proc. w porównaniu z 2021 roku, wobec wzrostu o 6,8 proc. w 2021 roku.