Inicjator akcji ratowania zabytków podczas II wojny i orędownik odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie - we wtorek mija 20. rocznica śmierci prof. Stanisława Lorentza. Stolica uczci ją odsłonięciem popiersia profesora na Zamku Królewskim.
Wykonane z brązu popiersie przedstawiające prof. Stanisława Lorentza autorstwa rzeźbiarza prof. Gustawa K. Zemły powstało na zamówienie Zamku Królewskiego. Odsłonięciu rzeźby będzie towarzyszył koncert pieśni i arii Wolfganga Amadeusza Mozarta w wykonaniu tenora Karola Kozłowskiego.
Prof. Stanisław Lorentz urodził się 28 kwietnia 1899 roku w Radomiu w rodzinie protestanckiej. Jego rodzice Karol Ludwik i Maria byli nauczycielami. Ukończył stołeczne Gimnazjum im. Górskiego, później w latach 1917-22 studiował historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie jego nauczycielami byli m.in. prof. Władysław Tatarkiewicz i prof. Zygmunt Batowski. W 1924 roku obronił doktorat poświęcony twórczości Efraima Szregera.
Przez większość życia był związany z Warszawą, z wyjątkiem krótkiego okresu (1929-35), kiedy piastował stanowisko Konserwatora Wojewódzkiego w Wilnie. Przez pewien czas wykładał również na Uniwersytecie Wileńskim. W 1936 roku został dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie, funkcję tę sprawował z przerwą podczas II wojny światowej do 1982 roku, kiedy odwołano go za wspieranie Solidarności. Od 1990 do 1991 roku piastował godność dyrektora honorowego placówki.
Podczas okupacji z inicjatywy prof. Lorentza prowadzono akcję ratowania zabytków i dzieł sztuki. Udało się wówczas wynieść i ukryć przed Niemcami najcenniejszą część wyposażenia Zamku Królewskiego. Po zakończeniu wojny przez wiele lat aktywnie wspierał ideę odbudowy Zamku Królewskiego. W latach 1945-51 kierował Dyrekcją Muzeów i Ochrony Zabytków. To dzięki jego wysiłkom w 1971 roku powstał Komitet Obywatelski Odbudowy Zamku Królewskiego, który koordynował odbudowę gmachu.
Prof. Lorentz był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk. Pracował jako ekspert UNESCO do spraw ratowania zabytków. Należał także do grona współzałożycieli Towarzystwa Opieki nad Zabytkami. Od roku 1937 był związany z wileńskim Klubem Demokratycznym oraz Stronnictwem Demokratycznym, z którego ramienia w latach 1965-69 piastował mandat poselski.
Od 1947 roku prof. Lorentz był wykładowcą i profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Do grona jego wychowanków należą m.in. znawcy architektury i plastyki doby klasycyzmu: Tadeusz Stefan Jaroszewski, Jerzy Baranowski, Bożenna Majewska-Maszkowska, Marek Kwiatkowski (były wieloletni dyrektor Łazienek Królewskich) i Andrzej Rottermund (dyrektor Zamku Królewskiego Warszawie).
Stanisław Lorentz jest autorem licznych książek i artykułów poświęconych m.in. sztuce i kulturze polskiego Oświecenia, zwłaszcza poruszających tematykę związaną z Warszawą - monografii Pałacu Prymasowskiego oraz rezydencji w Natolinie i Jabłonnej czy monografii architekta Efraima Szregera. Badał także mecenat króla Stanisława Augusta, prymasa Michała Poniatowskiego, Stanisława Kostki Potockiego, Heleny z Przeździeckich Radziwiłłowej, Czartoryskich i Zamoyskich. Wspólnie z Janem Kottem przygotował monumentalną antologię "Warszawa w wieku Oświecenia".
Prof. Stanisław Lorentz zmarł 15 marca 1991 roku w Warszawie. Spoczął na cmentarzu ewangelicko-augsburskim.
Jego postać została upamiętniona tablicą na Bramie Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego. Jego imię nosi także dziedziniec w Muzeum Narodowym oraz aleja biegnąca na tyłach placówki. (PAP)
akn/ mlu/
