Biała (PAP) - Wielkoformatowe wydruki archiwalnych zdjęć bielskiej synagogi zawisną na fasadzie Galerii Bielskiej Biura Wystaw Artystycznych - dowiedziała się w czwartek PAP w Galerii. Okazją ku temu jest 70. rocznica zburzenia świątyni przez Niemców, która przypada we wrześniu.
Galeria została wzniesiona w 1960 roku na miejscu, które do pierwszych dni września 1939 roku zajmowała synagoga.
Na fasadzie Galerii umieszczone zostaną wielkoformatowe wydruki archiwalnych zdjęć świątyni, zarówno z okresu jej architektonicznej świetności, jak i ruiny. Zdjęcia pochodzą z archiwów Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej oraz historyka Jacka Proszyka.
Synagoga w Bielsku została wzniesiona w 1881 roku. Istniała do 1939 roku. Zbudowana została według projektu Ludwika Schoene i Karola Korna. Była wierną kopią synagogi w Szombathely na Węgrzech, która istnieje do dziś.
W połowie września 1939 roku miejscowi Niemcy sprowadzili materiały łatwopalne i wybuchowe, podkładając je pod Żydowski Dom Ludowy im. Chaima Bialika w Bielsku oraz trzy świątynie: synagogę postępową w Bielsku, a także synagogę postępową w Białej i synagogę ortodoksyjną "Ahawas Tora", również w Białej.
"Pod płonące budynki nie dopuścili straży pożarnych. W miejscu spalonego Żydowskiego Domu Ludowego z łaźnią, salą teatralną i gimnastyczną po wyremontowaniu urządzono składy. Obecnie mieści się tu Teatr Lalek +Banialuka+. W miejscu synagogi w Bielsku urządzono basen przeciwpożarowy" - przypomniał Jacek Proszyk, historyk z Bielska-Białej.
Proszyk zaznaczył, iż relacje dotyczące daty spalenia synagog różnią się od siebie. Źródła podają daty 13, 14 lub 15 września 1939 roku.
Wydruki zawisną w pierwszych dniach września. Zobaczyć je będzie można do końca roku.
Z początkiem września na uroczystości przyjadą bielscy Żydzi. Z okazji rocznicy zburzenia synagogi na miejscowym kirkucie odsłonięty zostanie pomnik poświęcony Żydom z Bielska i Białej, którzy zginęli w holokauście oraz tablicy upamiętniającej Ariego Machaufa, zasłużonego prezesa ziomkostwa bielskich Żydów.
Pierwsze wzmianki o Żydach w Bielsku pojawiły się w XVI wieku, jednak pierwszy ślad osadnictwa pochodzi z połowy XVII wieku, kiedy to wymienia się Żyda, który pełnił funkcję poborcy myta i pańskiego arendarza. W przededniu II wojny światowej społeczność żydowska była bardzo liczna. W Białej pierwsi Żydzi pojawili się pod koniec XVII wieku. W 1939 roku obywatelami miasta było blisko 4 tysiące Żydów, czyli około 13 procent mieszkańców. (PAP)
szf/ tot/ jbr/
