Monografię poświęconą gigantycznej fabryce materiałów wybuchowych, zbudowanej podczas II wojny światowej, wydało bydgoskie Muzeum Okręgowe. Zakłady DAG Bromberg były jednym z największych dostawców materiałów wybuchowych dla Wehrmachtu.
"Celem powstania pracy było uchwycenie złożonej i zróżnicowanej historii fabryki. Przede wszystkim jednak chciałem uporządkować i zweryfikować dotychczasowy stan wiedzy, wskazać nieścisłości i luki oraz uzupełnić je o nowe ustalenia na podstawie nieznanych dotąd źródeł" - powiedział dr Michał Pszczółkowski, autor książki.
Książka "DAG Fabrik Bromberg. Z dziejów bydgoskiej fabryki materiałów wybuchowych" jest monografią jednego z unikalnych zabytków techniki i architektury przemysłowej w Polsce. Na 152 bogato ilustrowanych stronach autor prezentuje m.in. historię koncernu DAG, powstania bydgoskiej fabryki, opisuje poszczególne jej oddziały, przybliża również problematykę pracy przymusowej tysięcy robotników oraz działalności ruchu oporu na terenie DAG Fabrik Bromberg.
"Publikacja jest efektem dotychczasowych prac badawczych na temat historii zakładów DAG, zapoczątkowanych w 2008 roku przez Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy w ramach projektu Exploseum. Stanowi znakomite rozwinięcie i uzupełnienie wystawy jaka znajduje się w Exploseum - Centrum Techniki Wojennej DAG Fabrik Bromberg" - podkreślił dr Michał F. Woźniak, dyrektor Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy.
Exploseum - Centrum Techniki Wojennej DAG Fabrik Bromberg to oddział Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego otwarty w lipcu 2011 roku, na terenie dawnej fabryki Dynamit-Aktien Gesellschaft Fabrik Bromberg. Kompleks jest unikalnym przykładem architektury przemysłowej zachowanej w praktycznie niezmienionym kształcie od czasów II wojny światowej.
Przygotowane, dzięki wsparciu funduszy unijnych Exploseum, to nowoczesne połączenie muzeum typu narracyjnego w którym multimedia dopełniają tradycyjne formy ekspozycyjne. Dwukilometrowa trasa zwiedzania wiedzie przez osiem budynków ekspozycyjnych połączonych podziemnymi korytarzami.
Fabryka koncernu DAG (Dynamit-Aktien-Gesellschaft) powstała w latach 1939-43 w zalesionym terenie w południowo-wschodniej części Bydgoszczy. Przy budowie i obsłudze kompleksu produkcyjnego pracowało kilkadziesiąt firm z Niemiec oraz 15 tys. robotników przymusowych, zarówno z Polski, jak i innych okupowanych krajów Europy. W zakładach do końca wojny wytwarzano ładunki miotające i kruszące potrzebne do produkcji granatów i bomb, a także rakiet V-1 i V-2.
W 1945 r. fabrykę zajęła Armia Czerwona. Żołnierze zdemontowali w całości linie produkcyjne, a maszyny i urządzenia wywieziono w głąb Związku Sowieckiego. W latach 50. na dawnym terenie DAG powstały Zakłady Chemiczne Zachem. Na początku lat 90. z zakładów wydzielono spółkę Nitro-Chem, która produkuje m.in. trotyl dla wojska i na eksport.
Większość budynków wzniesionych w czasie wojny przetrwała w dobrym stanie. Najbardziej interesująca jest część kompleksu zwana przez Niemców NGL-Betrieb, gdzie wytwarzano nitroglicerynę, wykorzystywaną do produkcji prochu bezdymnego. (PAP)
olz/ ura/
