Ponad dwie piąte Polaków (43 proc.) dobrze ocenia funkcjonowanie demokracji w naszym kraju, a połowa jest przeciwnego zdania - wynika z marcowych badań CBOS przekazanych w środę PAP.
Centrum zauważa, że w ostatnich trzech latach opinie o demokratycznej praktyce właściwie się nie zmieniają.
Ze stwierdzeniem, że demokracja jest najlepszą formułą polityczną, która góruje nad innymi sposobami rządzenia zgadza się 68 proc. Polaków, a mniej więcej, co piąty (18 proc.) jest przeciwnego zdania. "Odkąd badamy postawy wobec demokracji, czyli niemal od początku lat dziewięćdziesiątych, możemy mówić o pozytywnym stosunku społeczeństwa do wartości demokratycznych: liczba zwolenników tego ustroju nigdy nie spadła poniżej połowy ankietowanych, a grupa jego krytyków nie przekroczyła jednej piątej" - zauważa CBOS.
Z bardziej krytyczną koncepcją demokracji, w myśl, której nie jest to ustrój dobry, ale lepszego nie ma, zgadza się - wynika z badań - niespełna trzy czwarte badanych (72 proc.), przy czym w ciągu ostatnich dwóch lat przybyło (o 6 punktów) osób podzielających ten pogląd.
Czynniki, które przede wszystkim decydują o popularności poszczególnych poglądów na demokrację, to wykształcenie i zarobki. Postawie prodemokratycznej sprzyja wyższe wykształcenie i uzyskiwanie wysokich dochodów per capita w gospodarstwie domowym. Polityczną obojętność relatywnie częściej deklarują osoby z wykształceniem podstawowym i zawodowym, mieszkańcy wsi i małych miast, badani mający niskie dochody i ogólnie złą sytuację materialną. Niskie dochody to również czynnik, który zwiększa poparcie dla niedemokratycznych form rządzenia - wynika z ankiety CBOS.
Warto też zwrócić uwagę na wpływ deklarowanych poglądów politycznych na postawę wobec demokracji. Jej aprobatę nieco częściej wyrażają osoby o orientacji prawicowej i lewicowej niż centrowej. Ci ostatni relatywnie częściej przyznają, że to, czy rządy są demokratyczne czy nie, nie ma dla nich znaczenia. Respondenci o poglądach centrowych częściej niż pozostali skłonni byliby poprzeć rządy autorytarne.
Bezwarunkowa aprobata demokracji najczęściej pojawia się wśród potencjalnych wyborców PO. Poza tym zwolennicy wszystkich analizowanych ugrupowań, a także osoby bierne politycznie, w większości uważają demokrację za najlepszą formę ustrojową. Autorytarne formy rządzenia relatywnie częściej skłonni byliby zaakceptować zwolennicy PSL oraz SLD, natomiast wyborcy PO i PiS przeważnie je kwestionują. - 8
Poczucie obojętności politycznej przeważa w potencjalnym elektoracie PSL i wśród osób niezamierzających głosować. Sympatycy pozostałych ugrupowań w większości negują stwierdzenie, że forma ustrojowa państwa nie ma dla nich znaczenia.
Co czwarty respondent (25 proc.) twierdzi, iż życie polityczne w Polsce sprzyja rozwojowi demokracji, i niemal tyle samo osób (26 proc.) uważa, że jej szkodzi. Najwięcej badanych - blisko dwie piąte (38 proc.) - ocenia, że aktualna polityka stwarza tyle samo szans, co zagrożeń dla budowania demokracji.
Ponad połowa Polaków (53 proc.) przewiduje, że w ciągu najbliższych dwóch lat sposób funkcjonowania demokracji się nie zmieni. Pozostali respondenci częściej spodziewają się poprawy jakości demokracji (27 proc.) niż jej pogorszenia (10 proc.).
Od 2006 roku zmienił się pogląd na temat uniwersalności wartości demokratycznych. Wówczas większość badanych uważała, że demokrację można rozwijać niezależnie od kultury i politycznych tradycji danego kraju. Obecnie częściej podzielana jest opinia o ograniczonym zastosowaniu ustroju demokratycznego (47 proc.), rzadziej zaś przekonanie o jej uniwersalistycznych właściwościach (39 proc.).
Prawie połowa Polaków (46 proc.) uważa, że państwa demokratyczne powinny podejmować starania, aby w państwach niedemokratycznych również zapanowała i rozwijała się demokracja, a niemal dwie piąte (38 proc.) jest przeciwnego zdania. Niedopuszczalne, zdaniem większości Polaków (73 proc.), są sytuacje, w których jeden kraj narzuca demokrację innemu przy użyciu potęgi gospodarczej lub militarnej. Tylko 13 proc. ankietowanych usprawiedliwiałoby użycie siły w takiej sytuacji.
Do najważniejszych zasad demokracji Polacy zaliczają: równość wobec prawa, równe możliwości kształcenia, dobór najlepszych polityków do rządzenia krajem, a także ochronę wolności osobistej obywateli. Zdecydowana większość - przynajmniej trzy czwarte badanych - za bardzo ważne cechy demokracji uważa finansowanie przez państwo określonych obszarów życia: ochrony zdrowia, nauki, kultury, dbałość państwa o dobrobyt obywateli, jak również swobodę wyrażania opinii i organizowania się.
Cechy, które za bardzo ważne składniki demokracji uważa nie mniej niż 60 proc. badanych, to: zapewnienie przez państwo godziwych warunków życia najbiedniejszym, aktywność obywatelska, reprezentowanie przez parlament woli wyborców, odpowiedzialność państwa za gospodarkę, zaspokajanie przez rząd potrzeb obywateli.
CBOS zapytał, w jakim stopniu poszczególne założenia demokracji są realizowane w Polsce. Zasady, które w opinii badanych funkcjonują w naszym kraju, to przede wszystkim rozmaite wolności i swobody obywatelskie, możliwość wybierania spośród różnych partii politycznych, możliwość uczestniczenia obywateli w życiu publicznym. Poza tym większość uważa również, że w Polsce istnieje odpowiedzialność państwa za życie gospodarcze, finansowanie przez nie istotnych obszarów, takich jak opieka zdrowotna, kultura i nauka; ponad połowa badanych uważa też, że chronione są prawa mniejszości.
Polacy są bardziej podzieleni w ocenie takich kwestii, jak ograniczanie praw jednostki dla osiągania celów większej zbiorowości, minimalizacja interwencji państwa w życie prywatne i w gospodarkę, funkcjonowanie rządów prawa - przeważają jednak głosy, że są to aspekty obecne w polskiej demokracji. Niespełniane są natomiast takie kryteria, jak reprezentowanie woli wyborców przez parlament, konsultowanie ważnych decyzji politycznych ze społeczeństwem, dobieranie najlepszych ludzi do rządzenia krajem, równość wobec prawa, a także inne postulaty z zakresu wyrównywania warunków bytu, wyrównywania szans kształcenia i dbania przez państwo o dobrobyt obywateli.
Najciekawszy wydaje się zestaw tych cech, które w opinii znacznej części społeczeństwa ściśle należą do definicji demokracji, a nie są w Polsce realizowane. Można wśród nich wyróżnić trzy subkategorie tematyczne, które w pewnym stopniu się przenikają - nie są więc rozłączne. Pierwsza odnosi się do równości wobec prawa i równych szans; druga dotyczy ekonomicznej roli państwa ukierunkowanej na zapewnianie dobrobytu obywatelom i pomocy najbiedniejszym. Pozostałe aspekty dotyczą kształtowania się woli politycznej, istnienia "dobrej jakości" klasy politycznej, poczucia reprezentowania przez nią głosu wyborców i konsultowania z nimi ważnych decyzji państwowych.
Badanie przeprowadzono w dniach 4 - 10 marca 2010 roku na liczącej 995 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.(PAP)
la/ jbr/
