Czas, w którym powstała Solidarność, czyli lata 1980-1981, Polacy zapamiętali głównie, jako okres strajków, kolejek przed sklepami i stanu wojennego - wynika z badania przeprowadzonego przez CBOS.
W związku z przypadającą niebawem 30. rocznicą Porozumień Sierpniowych, które zapoczątkowały ruch Solidarności, CBOS wspólnie z Europejskim Centrum Solidarności przeprowadził badanie dotyczące pamięci o wydarzeniach z lat 1980-1981 oraz ich oceny.
Czas, w którym powstała Solidarność, to w pamięci Polaków przede wszystkim strajki, kolejki przed pustymi sklepami i stan wojenny. Co czwartemu ankietowanemu (26 proc.) okres ten kojarzy się przede wszystkim ze strajkami, ponadto co dwudziesty (5 proc.) wspomina udział w strajkach: własny lub osób najbliższych - współmałżonka, kogoś z rodziców, rodzeństwa lub dzieci.
Druga co do częstości występowania grupa skojarzeń z okresem powstawania Solidarności to puste sklepy, kartki i kolejki (13 proc.), a także ciężkie życie i bieda (2 proc). Co dziewiąty badany (11 proc.) jako najważniejsze wspomnienie z czasu powstawania Solidarności wymieniał stan wojenny. W tych wspomnieniach charakterystyczne są przede wszystkim sceny i obrazy - czołgi na ulicach miast, demonstracje i akcje ZOMO, a także afisze na murach i ulotki.
Część badanych zapamiętała przede wszystkim niepowtarzalną atmosferę tych miesięcy, dominujące w otoczeniu uczucia, emocje i nastroje. Powszechnie panujące wśród ludzi entuzjazm i radość wspomina 7 proc. badanych. Nadzieję na zmianę, na lepsze czasy, wymieniło 8 proc. respondentów. Ponadto wspominano także ten okres jako czas wolności słowa, wypowiedzi, krytyki (2 proc.). Niemało osób zapamiętało z tego okresu przede wszystkim silne i powszechne uczucie niepokoju, niepewności - o siebie, najbliższych, o to, "jak się to wszystko skończy"(8 proc.).
Badanym utkwiły także w pamięci rozmowy Solidarności z władzą. 7 proc. ankietowanych wspomina, jak z napięciem obserwowali te rozmowy, mówią o swojej i swego otoczenia sympatii dla "strony solidarnościowej". Wśród wspomnień pojawiały się także obrazy "oflagowanych" zakładów pracy czy afiszy i ulotek na ulicach (3 proc). We wspomnieniach 6 proc. ankietowanych występuje Radio Wolna Europa.
Specjalną grupę pytań dotycząca oceny wydarzeń z lat 1980-81 skierowano do respondentów, którzy w 1980 roku mieli co najmniej 17 lat. 10 proc. z nich deklaruje obojętność lub dystans wobec ówczesnych wydarzeń. Sporadycznie pojawiają się także wypowiedzi oceniające negatywnie to, co się wówczas działo - co pięćdziesiąty badany (2 proc) wymienia podkreślaną przez ówczesną propagandę negatywną ocenę strajków i ich skutków bądź wyraża krytyczną opinię o "Solidarności". Również 2 proc. żyjących wówczas respondentów kwituje pytanie o wspomnienia z tego okresu krótko: "byłem po przeciwnej stronie". Wreszcie 13 proc. ankietowanych stwierdza, że nie pamięta nic szczególnego z tego okresu. Zadziwiające, że 4 proc. ankietowanych, którzy wówczas należeli do Solidarności, nie zapamiętało nic szczególnego z roku 1980.
Uczestniczenie w strajkach deklarowało 20 proc respondentów. Ankietowanych, którzy uczestniczyli w strajkach lat 1980 - 1981, zapytano o motywy przystąpienia do akcji strajkowych. Mogli oni wybrać nie więcej niż trzy spośród przedstawionych im siedmiu możliwych powodów. Najczęściej wskazywanym motywem, wybranym przez ponad połowę ogółu uczestników strajków (54 proc.), była "walka o prawa i interesy ludzi pracy". Druga w kolejności pojawiła się niechęć do wyróżniania się spośród ogółu ("wszyscy wokół chcieli strajkować, więc się przyłączyłem" - 44 proc.). Tyle samo badanych kierowało się motywacją patriotyczną ("chciałem walczyć o wolną, niepodległą Polskę" - 38 proc. oraz "zdecydowały o tym tradycje niepodległościowe w mojej rodzinie" - 6 proc.).
Mniejszą liczbę wskazań uzyskał będący głównym hasłem NSZZ "Solidarność" motyw solidarności z innymi ("kierowałem się poczuciem solidarności z innymi strajkującymi zakładami pracy" - 37 proc.), a także żądania płacowe ("uznałem za słuszne żądania płacowe, chciałem polepszenia bytu" - 32 proc.). Dla co piątego uczestnika strajków (20 proc.) powodem przystąpienia do nich była walka z komunizmem ("chciałem działać na rzecz stopniowej zmiany ustroju").
Badanie "Solidarność - doświadczenie i pamięć" zrealizowano w dniach 12 marca - 12 kwietnia 2010 na 1803-osobowej reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski. (PAP)
aszw/ ls/ mag/
