Zalecenia dotyczące przekazywania prokuraturze skarg więźniów na złe traktowanie, szybkie reagowanie na nie oraz przypomnienie, że policja nie ma prawa używać przemocy wobec zatrzymanych - takie wskazówki zawiera raport Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom i Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu (CPT).
Europejski Komitet złożył rządowi polskiemu raport ze swej wizyty w Polsce w 2009 r. Była to już czwarta wizyta delegacji CPT w Polsce (w dniach 26 XI- 8 XII). Raport został przyjęty na posiedzeniu CPT w dniach 5-9 lipca 2010 r. Publikację przewidziano na wtorek; w Warszawie raport zaprezentuje Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
Raport CPT wymienia odwiedzone w Polsce miejsca zatrzymania, a także resorty i organizacje, w których jego delegacja prowadziła konsultacje. W raporcie wyrażono stronie polskiej wdzięczność za wsparcie okazane delegacji CPT. Podkreślono m.in., że delegacja CPT miała natychmiastowy dostęp do miejsc, które chciała odwiedzić, w tym także miejsc, o których nie informowała z wyprzedzeniem.
"Mimo pewnej poprawy od czasu pierwszej wizyty (delegacji CPT w Polsce) w 2004 roku, ustalenia z wizyty w 2009 roku wskazują, że działania, podjęte w odniesieniu do pewnej liczby zaleceń CPT nie zmniejszyły obaw Komitetu (zwłaszcza w dziedzinach zabezpieczeń prawnych przed złym traktowaniem osób w areszcie policyjnym, walki z przepełnieniem w więzieniach i traktowania więźniów ze statusem +N+, tzn. uznanych za niebezpiecznych)" - napisano w raporcie.
Wskazano na potrzebę podjęcia "zdecydowanych działań w celu poprawy sytuacji w świetle zaleceń CPT, zgodnie z zasadą współpracy".
W raporcie odnotowano, że delegacja CPT mogła rozmawiać prywatnie z osobami pozbawionymi wolności i - z jednym wyjątkiem - otrzymywała wszelkie informacje niezbędne do wykonania jej zadań. Ów wyjątek stanowiła prokuratura w Krakowie, gdzie delegacji odmówiono dostępu do akt śledztwa dotyczących rzekomo złego potraktowania zatrzymanego przez funkcjonariuszy policji. W raporcie wskazano, że strony Europejskiej Konwencji o Zapobieganiu Torturom i Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu są obowiązane przekazywać CPT takie informacje. CPT informuje w raporcie, że informacje te otrzymał od władz polskich po swej wizycie.
Raport odnotowuje, że tak jak w 2004 roku większość ludzi, z którymi spotkała się delegacja, a którzy byli wtedy, lub w okresie poprzedzającym wizytę, zatrzymani, dawała do zrozumienia, iż traktowano ich poprawnie, zarówno podczas zatrzymania, jak i w czasie przesłuchań. Odnotowano również, że nie było żadnych zarzutów złego traktowania dzieci w policyjnych izbach dziecka.
W raporcie wskazano jednak również, że maltretowanie, o którym mówili dwaj zatrzymani, było tak dotkliwe, iż "mogłoby zostać uznane za równoznaczne z torturowaniem". (Raport wymienia bicie w podeszwy stóp i rażenie genitaliów prądem podczas przesłuchań na policji). CPT dodaje, że w "pewnej liczbie przypadków" badanie przeprowadzone przez członków delegacji z wykształceniem medycznym i/lub konsultacja akt medycznych wykazały, iż obrażenia doznane przez te osoby były w pełni zgodne z tym, co ci ludzie mówili o ich złym traktowaniu przez policję.
W raporcie CPT zawarto rekomendację, dotyczącą "przypomnienia wszystkim polskim policjantom, że wszelkie formy maltretowania (łącznie ze słownym) osoby pozbawionej wolności są nie do przyjęcia i będą przedmiotem surowych sankcji".
"Funkcjonariuszom policji należy też przypomnieć, że nie wolno używać więcej przemocy niż to konieczne, dokonując zatrzymania, i że gdy zatrzymywana osoba jest już pod kontrolą, nie ma żadnego usprawiedliwienia dla jej bicia" - napisano.
Inne zalecenie CPT dotyczy szybkiego przekazywania prokuratorom skarg zatrzymanych na złe traktowanie i szybkiego prowadzenia śledztw w takich sprawach. Komitet wzywa też władze polskie do zapewnienia, by osoby zatrzymane przez policję w każdym przypadku miały prawo do rozmawiania prywatnie (bez obecności funkcjonariusza policji) z prawnikiem. CPT postuluje tu wprowadzenie zmiany w Kodeksie Postępowania Karnego. Postuluje też formalne gwarancje, dotyczące zbadania zatrzymanego przez lekarza jego wyboru. Jest też w raporcie zalecenie dopilnowania, by wszystkie osoby zatrzymane przez policję były w pełni informowane o przysługujących im prawach. CPT rekomenduje sporządzenie zbioru takich praw, który zatrzymany mógłby podpisać i zachować.
Jest też zalecenie dopilnowania, by wszyscy zatrzymani poniżej 18. roku życia byli traktowani jako młodociani i korzystali ze szczególnych zabezpieczeń, dotyczących młodocianym.
Wiele zaleceń CPT dotyczy zatrzymanych cudzoziemców, warunków w aresztach deportacyjnych itp. Jest też wiele rekomendacji, często bardzo szczegółowych, dotyczących warunków w zakładach penitencjarnych.(PAP)
az/ kar/ bk/
