Badania nad ludzkim mózgiem i właściwościami grafenu to dwa strategiczne projekty UE - ogłosiła w poniedziałek Komisja Europejska. Na realizację każdego z nich przeznaczy ona ponad miliard euro. W badaniach, które potrwają 10 lat, uczestniczą polscy naukowcy.
Projekty "Human Brain Project (HBP)" i "Grafenowy Projekt Flagowy" wygrały konkurs Komisji Europejskiej w ramach programu "Nowe Technologie i Technologie Przyszłości" (Future and Emerging Technologies - FET).
"Zwycięskie inicjatywy związane z grafenem i badaniami nad ludzkim mózgiem otrzymają po miliardzie euro. Zagwarantuje to prowadzenie przez 10 lat prac naukowych na najwyższym światowym poziomie. W każdą inicjatywę zaangażują się naukowcy z co najmniej 15 państw członkowskich UE i blisko 200 instytutów badawczych" - poinformowała Marta Angrocka-Krawczyk z Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce.
Celem projektu badań nad mózgiem "Human Brain Project" będzie zjednoczenie wysiłków europejskich naukowców na rzecz jednego z największych wyzwań współczesnej nauki - zrozumienia ludzkiego mózgu. Głównym założeniem projektu jest wykorzystanie nowoczesnych technologii informatycznych do tworzenia modeli scalających rozproszoną wiedzę dotyczącą działania i struktury mózgu człowieka.
W badaniach weźmie udział zespół kierowany przez dr. hab. Piotra Bogorodzkiego z Politechniki Warszawskiej. Naukowcy będą pracowali nad stworzeniem bazy zawierającej dane obrazowe, genetyczne, kliniczne oraz behawioralne. Powstanie takiej bazy, integrującej wiedzę z wielu dziedzin, ułatwi zrozumienie procesów biologicznych zachodzących w mózgu zdrowych i chorych osób.
"W tej chwili każdego dnia robi się około 100 tys. badań rezonansu magnetycznego głowy. Te badania żyją bardzo krótko. Pacjent przechodzi badanie, lekarz je ogląda a potem wszystko idzie na półkę. Chodzi o to, by te badania były później wykorzystywane do poszukiwania populacyjnych wzorców chorób" - powiedział PAP dr hab. Piotr Bogorodzki.
"Nawet jeśli nie uda się zrealizować celu głównego i poznać do końca tajemnic mózgu, to zawsze warto tego króliczka gonić. Przy okazji opracowane zostaną nowe technologie i lepsze protokoły badań mózgu" - dodał.
Projekt będzie realizowany przez 10 lat (2013-2023) w 87 europejskich instytucjach badawczych, którymi kieruje profesor Henry Markram z Politechniki w Lozannie. Budżet programu przewidziano na 1,16 mld euro.
W drugim z wyłonionych przez KE projektów naukowcy zbadają wyjątkowe właściwości grafenu. Jest on najcieńszym z materiałów, 100-300 razy twardszym od stali i przewodzi elektryczność znacznie lepiej niż miedź. Przewiduje się, że grafen umożliwi opracowanie nowych paradygmatów obliczeniowych czy rewolucyjnych rozwiązań medycznych, takich jak np. sztuczna siatkówka oka.
W ramach projektu powstało konsorcjum naukowo-przemysłowe, którego celem będzie wykorzystanie grafenu w rozmaitych dziedzinach - począwszy od elektroniki, poprzez inżynierię materiałową, aż do medycyny.
Jedyną polską jednostką, która weźmie udział w projekcie jest Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych w Warszawie. Badacze zajmą się technologią wytwarzania grafenu na podłożach dielektrycznych (izolatorach) i metalicznych. Grupą Polaków kieruje dr. inż. Włodzimierz Strupiński.
Jak zaznaczył w rozmowie z PAP Strupiński, są szanse, że w ciągu roku rozpisany będzie wewnętrzny konkurs w ramach europejskiego programu. Wyłonionych może być w nim jeszcze 20-30 jednostek, które wezmą udział w projekcie. Inne polskie jednostki będą więc miały dodatkowe szanse, by dołączyć się do udziału w europejskim programie.
"Wybór grafenowego projektu jako flagowego programu Unii Europejskiej potwierdza potencjał i atrakcyjność rynkową tego fascynującego materiału" - powiedział dr Strupiński. "To dla nas ogromna satysfakcja, że konsorcjum projektu, w skład którego wchodzi czterech laureatów Nagrody Nobla, tak wysoko oceniło nasze dotychczasowe prace i zaprosiło nasz instytut do grona realizatorów" - podkreślił uczony.
Grafen stał się przedmiotem ogromnego zainteresowania wśród naukowców całego świata, kiedy niespełna 10 lat temu profesor Andre Geim i profesor Konstantin Novoselov z University of Manchester dokonali jego odkrycia, za co w 2010 r. otrzymali Nagrodę Nobla.
W ramach programu grafenowego w 2013 r. będzie współpracowało 126 akademickich i przemysłowych grup badawczych z 17 krajów europejskich. Projektem kieruje profesor Jari Minaret ze szwedzkiego Uniwersytetu Chalmersa.
Stałe finansowanie przez cały czas trwania projektu będzie pochodzić z unijnych programów ramowych w zakresie badań naukowych i innowacji, głównie z programu "Horyzont 2020" (2014-2020). (PAP)
ekr/ lt/ tot/ jra/
