Władze samorządowe Gliwic przejęły we wtorek od gminy żydowskiej zabytkowy neogotycki dom przedpogrzebowy, tzw. Małą Synagogę.
Tego dnia podpisany został akt notarialny, na mocy którego gmina żydowska zgodziła się na oddanie samorządowi dawnego miejsca kultu religijnego, by umożliwić jego renowację i późniejsze utrzymanie. To jeden z pierwszych takich przypadków w Polsce; gliwicka Mała Synagoga uważana jest za perełkę architektoniczną -również w skali ogólnokrajowej.
Ceglany budynek z początku XX w. niszczał od czasów II wojny światowej, wymagając szybkiego zabezpieczenia. Władze Gliwic w połowie ubiegłego roku zadeklarowały renowację, którą dotąd uniemożliwiał stan prawny - obiekt należał do Skarbu Państwa, a prawnym spadkobiercą pozostawała katowicka gmina żydowska.
Według informacji Marka Jarzębowskiego z gliwickiego magistratu, na miejscu trwają już ekspertyzy budowlane, które pozwolą na przeprowadzenie remontu we właściwy sposób. W tym roku rozpoczną się prace nad zabezpieczeniem dachu, miasto przewidziało na ten cel w budżecie 0,5 mln zł.
"Środki, które będą potrzebne na renowację i zaadaptowanie Małej Synagogi, będą wielokrotnie większe. Nie zastanawiamy się jednak nad celowością ich wydania, nie rozmawiamy z przedstawicielami gminy: to jest nasze - wasze, bo to jest nasza wspólna historia Gliwic i przepiękny obiekt do uratowania" - zaznaczył Jarzębowski.
W czerwcu ub. roku przedstawiciele gliwickiego samorządu i gminy podpisali przedwstępną umowę notarialną, dotyczącą przebiegu przedsięwzięcia. Gmina żydowska wystąpiła do wojewody o nabycie Małej Synagogi oraz kirkutu. Następnie - po przeprowadzeniu z udziałem rabina koniecznego podziału geodezyjnego - przekazała nieruchomość miastu.
Gliwice przejęły dom przedpogrzebowy z zastrzeżeniem uszanowania religijnego i historycznego znaczenia tego miejsca. Według prezydenta Gliwic, Zygmunta Frankiewicza, po przeprowadzeniu adaptacji budynek Małej Synagogi będzie pełnił przede wszystkim rolę kulturalną i oświatową - zostanie w nim urządzone muzeum historii śląskich Żydów.
Przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Katowicach, Włodzimierz Katz, podkreśla kwestię zaufania, jakie władze Gliwic zdążyły już zdobyć u przedstawicieli społeczności żydowskiej. Jego zdaniem, przekazanie Małej Synagogi jest korzystne dla obu stron, zwłaszcza wobec faktu, że gminy żydowskiej nie stać na jej odremontowanie.
Dom przedpogrzebowy na cmentarzu żydowskim w Gliwicach przy ul. Poniatowskiego powstał w 1903 r. według projektu wiedeńskiego architekta Maxa Fleischera. Składa się z prostokątnej głównej hali o wymiarach ok. 10 na 18 m i wysokości 10 m. W skrzydłach znajdują się pomieszczenia kostnicy, mieszkanie strażnika cmentarnego, kancelaria i pokoik dla rabina.
Na posadzce ułożono ornament z czarno-białych płytek, sklepienie głównej sali przedstawiało rozgwieżdżone niebo. Budynek utrzymany jest w stylu neogotyckim, zdobią go ostrołukowe okna z powybijanymi dziś w większości witrażami oraz kute żelazne elementy. Budulcem była czerwona cegła. Remont, który przywróci jego świetność, ma rozpocząć się w kwietniu. (PAP)
mtb/ hes/ gma/
