Malarz Jerzy Nowosielski został laureatem Nagrody Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i˙Anny Jerzmanowskich. Uroczystość wręczenia nagrody, której wysokość wynosi 100 tys. zł, odbyła się w poniedziałek na Zamku Królewskim na Wawelu.
"Nagroda jest wyrazem najwyższego uznania dla osiągnięć artystycznych czcigodnego laureata oraz jego wytrwałej pracy na rzecz pojednania Kościołów i narodów" - zapisano w dyplomie, który wraz z medalem i nagrodą pieniężną trafi w ręce artysty.
Ze względu na stan zdrowia laureat nie mógł wziąć udziału w uroczystości. W jego imieniu nagrodę odebrał prezes Fundacji Nowosielskich, Andrzej Starmach.
Nagroda im. Jerzmanowskich była przyznawana w latach 1915-38 z ogromnego majątku powierzonego na ten cel PAU przez przemysłowca i filantropa Erazma Jerzmanowskiego. Nagrodę udało się wznowić w 2009 r., dzięki przychylności władz samorządowych Małopolski, które finansują ją z budżetu województwa.
"Zebraliśmy się w Sali Zamku Królewskiego na Wawelu, aby oddać hołd dziełu życia prof. Jerzego Nowosielskiego - znakomitego artysty, malarza, rysownika, scenografa, ale także filozofa i teologa" - podkreślił marszałek województwa małopolskiego, Marek Nawara.
Prezes PAU prof. Andrzej Białas mówiąc o historii Nagrody im. Jerzmanowskich, podkreślił, że "była dziełem niezwykłym nie tylko ze względu na swoją wartość". "Wysokość nagrody jest ważna, ale jej prestiż budują przede wszystkim laureaci, a trudno w polskiej nauce, kulturze czy działalności społecznej znaleźć nazwiska większe niż takie jak: metropolita Adam Sapieha, Henryk Sienkiewicz, Ignacy Paderewski, Napoleon Cybulski i Aleksander Brueckner" - dodał.
Jerzy Nowosielski (ur. w 1923 r.) jest uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych polskich malarzy. Uprawia malarstwo ścienne, sztalugowe, rysunek oraz scenografię. Jego prace znajdują się we wszystkich ważniejszych kolekcjach muzealnych sztuki współczesnej w Polsce. Stworzone przez niego ikonostasy, drogi krzyżowe, wizerunki Chrystusa i Bogurodzicy należą do najwybitniejszych osiągnięć współczesnej sztuki sakralnej. Nowosielski jest autorem polichromii w wielu kościołach i cerkwiach, jest także autorem prac teoretycznych o ikonie i malarstwie.
Już jako 16-latek zetknął się z ikonami w lwowskim muzeum. Zainspirowany tym doświadczeniem wstąpił do monasteru św. Jana Chrzciciela pod Lwowem. W klasztorze malował ikony i studiował swoich wielkich poprzedników. Nie został jednak mnichem, zachorował i musiał wyjechać do Krakowa. Wybuchła wojna i do zakonu nie mógł powrócić.
W czasie okupacji Nowosielski studiował w krakowskiej Kunstgewerbeschule, a w latach 1945-1947 - na wydziale malarstwa ASP w Krakowie. Od 1945 do 1949 r. był członkiem Grupy Młodych Plastyków, a od roku 1957 członkiem-założycielem Stowarzyszenia Artystycznego Grupa Krakowska.
W latach 1957-1962 wykładał w Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi, od 1962 do 1993 r. był profesorem krakowskiej ASP. W swoim dorobku ma blisko 100 wystaw indywidualnych i ponad 250 zbiorowych w Polsce i za granicą. Jerzy Nowosielski jest doktorem honoris causa UJ. W 2008 r. został uhonorowany Złotym Medalem Gloria Artis.
Fundusz przedwojennej Nagrody im. Jerzmanowskich powstał w oparciu o zapis testamentowy, zmarłego w 1909 r., inżyniera Erazma Jerzmanowskiego, który w USA dorobił się wielkiej fortuny w branży gazowniczej.
Nagrodę nazywano "polskim Noblem". Jej wartość pieniężna odpowiadała 12 kg złota. W myśl "Aktu fundacyjnego" była przyznawana za "prace literackie, naukowe i˙humanitarne, dokonywane z pożytkiem dla ojczystego kraju". Pierwszym laureatem nagrody został w 1915 r. metropolita krakowski kard. Adam Stefan Sapieha, uhonorowany za działalność filantropijną w obliczu I wojny światowej.
Do 1928 r. nagrodę przyznawano corocznie. Wielki kryzys znacząco uszczuplił kapitał fundacji, dlatego aby utrzymać prestiż i wysokość nagrody, przyznawano ją, co kilka lat - w: 1931, 1935 i 1938 r. Po II wojnie walory fundacji przestały istnieć. W 1952 r. nastąpiła też przerwa w funkcjonowaniu PAU, trwająca do 1989 r. Pierwszą laureatką Nagrody Jerzmanowskich po jej wznowieniu w 2009 r. została Janina Ochojska-Okońska.(PAP)
czo/ abe/ bk/
