Co najmniej raz na sześć lat międzynarodowe zespoły powinny przeprowadzać obowiązkowe kontrole elektrowni jądrowych w UE - to główna zmiana w dyrektywie dotyczącej bezpieczeństwa jądrowego, zaproponowana w czwartek przez Komisję Europejską.
Inspektorzy będą sprawdzać działanie jednego lub kilku zabezpieczeń, np. systemów antypowodziowych lub systemów awaryjnej dekompresji wnętrza obudowy reaktora. W skład międzynarodowych zespołów będzie wchodził co najmniej jeden przedstawiciel KE.
O tym, jaki aspekt bezpieczeństwa będzie badany w danym roku, zadecydują wspólnie krajowe urzędy ds. bezpieczeństwa jądrowego we współpracy z KE. Wyniki tych testów będą podane do wiadomości publicznej.
Kraje będą zobowiązane do wprowadzania w życie rekomendacji technicznych będących wynikiem kontroli. Jeśli tego nie zrobią, KE będzie mogła otworzyć wobec nich postępowanie o naruszenie prawa UE.
Po awarii w japońskiej elektrowni jądrowej w Fukushimie w marcu 2011 roku przywódcy krajów UE zdecydowali o przeprowadzeniu stress testów, czyli testów bezpieczeństwa elektrowni, sprawdzających ich wytrzymałość na kataklizmy i błędy ludzkie. Stress testy, które wykazały, że na poprawę bezpieczeństwa należałoby przeznaczyć 10-25 mld euro, nie były obowiązkowe, a rekomendacje KE nie były wiążące.
Jak powiedział na czwartkowej konferencji prasowej komisarz UE ds. energii Guenther Oettinger, zmiany w dyrektywie z 2009 roku to "istotny krok" w kierunku poprawy bezpieczeństwa jądrowego w UE. "Chcemy zobowiązać kraje UE do stosowania zabezpieczeń najwyższej jakości" - wyjaśnił komisarz.
"Dziś w Europie działają 132 reaktory atomowe. Bezpieczeństwo każdego z nich jest naszym priorytetem" - podkreślił.
KE chce mieć możliwość przeprowadzenia w ciągu sześciu miesięcy kontroli w elektrowni, w której doszło do wypadku, niezależnie od tego, czy awaria była poważna czy też nie.
"Proponujemy też, by obowiązkiem każdego kraju było informowanie o wypadku" - zaznaczył komisarz. Obecnie w krajach UE obowiązują różnie zasady dotyczące informowania o awariach jądrowych. KE chce, by krajowe urzędy ds. bezpieczeństwa jądrowego i operatorzy elektrowni opracowali i opublikowali strategię określającą sposób powiadamiania ludności o problemach w siłowniach.
Propozycje KE dotyczą też budowy nowych elektrowni. "Koniecznie będzie wysyłanie planów do KE, która sprawdzi, czy przestrzegane będą standardy bezpieczeństwa" - poinformowały źródła KE.
Według Komisji wszystkie elektrownie powinny być zaprojektowane tak, by w przypadku stopienia się rdzenia reaktora nie doszło do wycieku substancji radioaktywnych. KE chce też, by każda siłownia miała centrum reagowania kryzysowego, które byłoby chronione przed skażeniem radioaktywnym, trzęsieniem ziemi i powodzią.
Mieszkańcy będą mogli uczestniczyć w decydowaniu, czy przyznana zostanie licencja na budowę nowej siłowni. "Nie będą mogli blokować budowy elektrowni, ale będą konsultowani, ich zdanie będzie brane pod uwagę" - wyjaśniały źródła w KE.
Oprócz obowiązkowych międzynarodowych kontroli co sześć lat, przeprowadzano by też inspekcje na szczeblu krajowym. Testy badające przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa odbywałyby się co 10 lat, a odpowiedzialne za nie byłyby krajowe urzędy ds. bezpieczeństwa jądrowego.
Komisji zależy na tym, by krajowe urzędy ds. bezpieczeństwa jądrowego były całkowicie niezależne. "Interesy polityczne, ekonomiczne i społeczne nie mogą być ważniejsze od bezpieczeństwa" - podkreśliła KE w oświadczeniu.
Według komisarza Oettingera wszystkie kraje UE "powinny brać udział w tworzeniu europejskiej architektury bezpieczeństwa jądrowego, niezależnie od tego, czy korzystają z energetyki jądrowej czy też nie".
Z Brukseli Julia Potocka (PAP)
jhp/ jzi/ mc/
