Z pierwszym dniem Świąt Bożego Narodzenia zaczyna się w północno-wschodniej Polsce kolędowanie z gwiazdą. Podtrzymywaniu tej tradycji służą konkursy na najładniejszą gwiazdę kolędniczą, organizowane przez regionalne muzea.
Zwyczaj chodzenia w Boże Narodzenie z gwiazdą kolędniczą jest w podlaskich wsiach praktykowany zarówno przez katolików, jak i prawosławnych. W święta grupy kolędnicze, zwykle chłopcy, chodzą od domu do domu i śpiewają kolędy oraz świąteczne życzenia. Za swoje występy otrzymują od gospodarzy datki lub coś ze świątecznego stołu.
Tradycja jednak zanika. Chce ją zachować m.in. Muzeum Rolnictwa im. ks. Krzysztofa Kluka w Ciechanowcu, które organizuje cykliczny konkurs na gwiazdę, a także Muzeum Podlaskie w Białymstoku, gdzie taki konkurs odbył się w tym roku po raz pierwszy.
Jak powiedziała PAP Anna Uszyńska z muzeum w Ciechanowcu, konkurs skierowany do dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjów, miał zachęcić młode pokolenie do robienia gwiazd kolędniczych, a tym samym do zachowania tej tradycji.
Dodała, że w tym roku do konkursu zgłoszonych zostało prawie 40 gwiazd. Obecnie można oglądać je na wystawie w muzeum. Jednak, jak podkreśliła, zainteresowanie tegoroczną edycją konkursu było mniejsze, bo w poprzednich latach do konkursu zgłaszano nawet ponad sto gwiazd.
Uszyńska powiedziała, że w konkursie oceniano m.in. sposób zdobienia i podświetlenia gwiazd, a także nawiązanie do lokalnej tradycji kolędniczej - prawosławnej i katolickiej. Różnice między dwiema tradycjami, to przede wszystkim to, iż prawosławne gwiazdy są podwójne i zdobione wycinankami, a katolickie pojedyncze, z kolorowymi papierowymi zdobieniami, rzadziej z wycinankami.
Właśnie konkurs na gwiazdę kolędniczą zdobioną podlaską wycinanką zorganizowało po raz pierwszy Muzeum Podlaskie w Białymstoku. W muzeum prezentowana jest także wystawa "Podlaska wycinanka", na której - oprócz konkursowych gwiazd - można zobaczyć eksponaty ze zbiorów białostockiego muzeum, a także z Muzeum Etnografii w Krakowie i Toruniu.
Jak powiedzieli PAP jej organizatorzy: Jerzy Cetera z Białostockiego Muzeum Wsi oraz Wojciech Kowalczuk z Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, chodziło o przypomnienie starej, pochodzącej z końca XIX wieku, tradycji zdobienia gwiazd kolędniczych wycinanką podlaską.
Kowalczuk wyjaśnił, że wycinanki na gwiazdy robili przede wszystkim mężczyźni. Główną, ażurową ozdobę, na tzw. lico gwiazdy, robił doświadczony wycinankarz, a ramiona gwiazdy zdobione były przez dzieci. "Ponieważ grupy kolędnicze współzawodniczyły ze sobą o najładniejszą gwiazdę - robione były one w tajemnicy, a swoją premierę miały na pierwszy dzień świąt" - powiedział.
Kowalczuk podkreślił, że obecnie zwyczaj chodzenia z gwiazdą kolędniczą oraz zdobienia jej wycinanką praktykowany jest przede wszystkim przez ludność prawosławną, u katolików popularniejsza jest szopka.
Jerzy Cetera powiedział, że tradycyjne gwiazdy kolędnicze, symbolizujące Gwiazdę Betlejemską, pełniły rolę lampionu. Wykonane były na konstrukcji drewnianej. Ważna była ilość ramion - im więcej ich było, tym ładniejsza gwiazda. Na końcach umieszczano kolorowe frędzle. Dodał, że główną część gwiazdy stanowiło tzw. lico, na którym umieszczano wycinankę, a później także święty obrazek.
Sylwia Wieczeryńska (PAP)
swi/ rof/
