Konsultacje w NATO wobec sytuacji na Ukrainie to czwarty przypadek zastosowania artykułu 4 Traktatu Waszyngtońskiego w historii sojuszu. Tym razem odbyły się na wniosek Polski, popartej przez Litwę i Łotwę, poprzednio - na życzenie Turcji.
Gdy 1 marca Rada Federacji Rosji wydała zgodę na użycie rosyjskich sił zbrojnych na terenie Ukrainy, prezydent Bronisław Komorowski poinformował, że Polska wystąpiła o pilne zwołanie Rady Północnoatlantyckiej. Podobnie jak Polska sytuacje oceniły Litwa i Łotwa.
Posiedzenie Rady Północnoatlantyckiej odbyło się 4 marca, po posiedzeniu sekretarz generalny NATO Anders Fogh Rasmussen podkreślił, że mimo apeli społeczności międzynarodowej Rosja nadal narusza suwerenność i integralność terytorialną Ukrainy. Zaakcentował, że rozwój sytuacji na Ukrainie ma "skutki dla bezpieczeństwa i stabilności w regionie euroatlantyckim". Zapewnił, że NATO nadal będzie się konsultowało z Ukrainą w ramach komisji NATO-Ukraina, a także z Rosją w ramach Rady NATO-Rosja.
Artykuł 4 Traktatu Północnoatlantyckiego z 1949 r. przewiduje, że "strony będą się wspólnie konsultowały, ilekroć zdaniem którejkolwiek z nich, zagrożone będą integralność terytorialna, niezależność polityczna lub bezpieczeństwo którejkolwiek ze stron".
Na ten artykuł NATO powołała się Turcja, żądając w październiku 2012 r. konsultacji po ostrzale moździerzowym z Syrii i dokonanym w odpowiedzi przez Turcje ataku rakietowym. W czerwcu 2012 r. Turcja wystąpiła o zwołanie sojuszniczych konsultacji wobec zestrzelenia jej samolotu rozpoznawczego RF-4E przez Syrię. W lutym 2003 r. - jeszcze przed inwazją na Irak - Turcja w obliczu rosnącego napięcia wystąpiła o konsultacje w trybie art. 4, obawiając się ataku rakietowego na swoje terytorium ze strony Iraku.
Konsultacje - formalne i nieformalne - dotyczą wszystkich spraw ważnych dla sojuszu - działań wojskowych, rozwijania nowych zdolności obronnych, współpracy z państwami spoza NATO. Odbywają się w grupach roboczych i komitetach, mogą w nich uczestniczyć przedstawiciele rządów i eksperci. NATO uważa konsultacje nie tylko za okazję do wyrażania opinii przez państwa członkowskie, ale i sposób wypracowywania dyplomatycznych środków pozwalających zapobiegać konfliktom, wojskowym.
Forum konsultacji w trybie artykułu 4 jest Rada Północnoatlantycka - organ decyzyjny sojuszu.
Zasady konsensu i konsultacji obowiązują od powołania sojuszu, jednak obecny system konsultacji był budowany stopniowo, m. in. przez utworzenie stanowiska sekretarza generalnego i uczynienie Rady Północnoatlantyckiej organem stałym.
Konsultacje mogą przybierać różne formy od wymiany informacji i opinii, przez deklaracje możliwych działań aż po dyskusję, której celem jest osiągnięcie wymaganej w NATO jednomyślnej decyzji, jak sojusz ma zareagować.(PAP)
brw/ malk/ ura/
