Wystawę prezentującą prace Jana Sawki, zmarłego w zeszłym roku wybitnego polskiego malarza, grafika, scenografa i architekta zamieszkałego od lat 70. w Stanach Zjednoczonych, można oglądać w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego w Krakowie.
Jak poinformowała w piątek kurator wystawy Magdalena Czubińska, składają się na nią dzieła Jana Sawki podarowane przez autora do kolekcji krakowskiej placówki. Jest to przede wszystkim cykl dwunastu sztandarów zatytułowany "Sfera" (1981-1991). Był on pokazany w 1991 roku na wystawie prac Jana Sawki "Powroty" w Arsenale w Muzeum Czartoryskich.
Kolejny cykl to 36 grafik zatytułowanych "Postcards" (Pocztówki) (1987-1988), który może być pojmowany jako przestroga przed trywializacją i banalizacją naszych wspomnień.
"Ważne dla twórczości Sawki, ale również dla historii polskiego plakatu, są też dwie prezentowane prace: +Exodus+ i +Stu Theatre+ - gęste od metafor i doskonałe w formie artystycznej plakaty teatralne" - zaznaczyła Czubińska.
Wdowa po artyście Hanka Sawka powiedziała PAP, że zgodnie z zapowiedziami organizatorów obecna wystawa ma być zapowiedzą wielkiej ekspozycji prac Jana Sawki, którą chce przygotować Muzeum Narodowe.
"Pani dyrektor Zofia Gołubiew (dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie - PAP), zadzwoniła zaraz po śmierci męża, że musimy na razie coś pokazać, żeby przypomnieć, że mąż był Polakiem, żeby nie zaadoptowano go całkowicie, jako Amerykanina" - mówiła wdowa.
"Mam nadzieję, że to się uda i dzięki temu mąż zostanie przywrócony pamięci w Polsce i Amerykanie całkowicie go nie przejmą" - dodała.
Według niej w Polsce bardzo mało się wie o amerykańskim okresie kariery Jana Sawki, kiedy tworzył on swoje najważniejsze dzieła i współpracował z wybitnymi, światowymi artystami.
"Mój mąż to był nieprawdopodobny tytan pracy, ale on to uwielbiał, nie uważał tego za pracę, to było jego absolutna pasja i potrafił się z jednych mediów na drugie przerzucać. Miał nieprawdopodobną technikę i znajomość różnych dziedzin sztuki" - zaznaczyła Sawka.
Artysta obdarzony był wielkim temperamentem artystycznym. Projektował plakaty, książki, scenografie, okładki płyt. Malował obrazy. Tworzył grafikę artystyczną. Był architektem. Projektował pokazy multimedialne swoich kompozycji.
Urodzony w Zabrzu, studiował architekturę w Politechnice Wrocławskiej, a potem malarstwo i grafikę w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Pierwsze plakaty dla zespołów jazzowych projektował jeszcze jako student. Razem z Janem Jaromirem Aleksiunem, Eugeniuszem Getem Stankiewiczem i Jerzym Czerniawskim stworzyli tzw. Wrocławską Czwórkę.
W 1970 roku Sawka zamieszkał w Krakowie i związał się z Teatrem STU. Nawiązał znajomość z młodymi krakowskimi poetami - Ryszardem Krynickim, Edwardem Stachurą, Wiesławem Dymnym i Leszkiem Aleksandrem Moczulskim - ilustrował liczne tomiki ich poezji.
W 1972 roku artysta przeprowadził się do Warszawy, gdzie odpowiadał za graficzny wizerunek klubu "Stodoła". Rok później związał się z Festiwalem Artystycznym Młodzieży Akademickiej FAMA w Świnoujściu, w ramach którego tworzył scenografie i organizował happeningi.
Wyjazd do Paryża był związany z otrzymaną w 1975 r. nagrodą Oscara oraz specjalną nagrodą Prezydenta Francji za pracę "Z głowy" na VII Międzynarodowym Festiwalu Malarstwa Współczesnego w Cagnes-Sur-Mer. Artysta przez półtora roku korzystał ze stypendium Centrum Pompidou. Potem przeniósł się do USA i osiadł w Nowym Jorku. Rysował tam dla "New York Timesa" i projektował scenografię dla teatrów. W ciągu dwóch lat wykonał dla tego pisma ponad sto rysunków.
Równolegle uprawiał grafikę warsztatową i malarstwo. Dwadzieścia pięć akwafort złożyło się na książkę "A Book of Fiction" (1986), która został wybrana książką roku przez redakcję "New York Timesa" i nagrodzona na Targach Książki we Frankfurcie. Malarstwo pokazywał regularnie w wielu muzeach i w galeriach, między innymi nowojorskich i kalifornijskich (jego obrazy i rzeźby reprezentowane są przez prestiżowe ACA Galleries w Nowym Jorku).
Sawka miał w sumie około 70 indywidualnych wystaw w muzeach i galeriach na całym świecie. Jego obrazy i plakaty są wystawione w 60 muzeach.
W 1989 roku powstała scenografia koncertowa dla kultowego amerykańskiego zespołu rockowego The Grateful Dead. W dalszej kolejności powstawały autorskie spektakle "The Eyes" (Oczy) dla japońskiego teatru Art Tower Mito, do muzyki skomponowanej i wykonywanej przez Adama Makowicza (1993).
Zamierzeniem na wielką skalę był projekt "The Tower of Light" (Wieża światła, 1996) oraz centrum kulturalne dla Abu Dabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich - na stumetrowym obelisku miały być wyświetlane kompozycje Sawki do muzyki Eda Summerlina.
Jednym z ostatnich projektów artysty był Peace Monument (Pomnik Pokoju, 2010), który miał stanąć w Jerozolimie. Dzieło jest hołdem na rzecz dialogu między chrześcijaństwem, judaizmem i islamem. Projekt wyróżniony został rok później przez Instytut Amerykańskich Architektów tytułem "Excellence in Architecture" w kategorii projektów niezrealizowanych.
Ostatnim dziełem Jana Sawki jest projekt multimedialny "The Voyage" (Podróż), który miał być prezentowany na trasie koncertu Mickey Harta, perkusisty zespołu Grateful Dead.
"Ten spektakl jest jakby epitafium i podsumowaniem jego pracy. Przez ostatni rok przed śmiercią pracowali nad nim wspólnie z naszą córką, jak skończyli to parę dni później mąż umarł" - wspominała Sawka. Jak dodała, obecnie wspólnie z córką starają się zgromadzić środki, aby zaprezentować to widowisko. (PAP)
rgr/ ls/
