14.3.Katowice (PAP) - Dr Anna Sulimowska-Ociepka z Politechniki Śląskiej - laureatka tegorocznej edycji nagród Unii Europejskiej w dziedzinie dziedzictwa kulturowego "Europa Nostra" za pracę doktorską na temat osiedli patronackich Górnego Śląska - oceniła, że przedmiot jej pracy jest dziedzictwem nie tylko regionalnym - śląskim, ale i europejskim.
"Nie wszyscy zdają sobie sprawę, że osiedla patronackie na Górnym Śląsku są tak cenne, nawet na skalę europejską. Choć może to trudne, trzeba dostrzec piękno w nich ukryte oraz ich wartość" - powiedziała we wtorek PAP Sulimowska-Ociepka.
"Jeśli ktoś mieszka na Śląsku i codziennie z tymi osiedlami obcuje, nietrudno by stał się ich pasjonatem. Ja tym pasjonatem oczywiście jestem" - zaznaczyła.
O przyznaniu tegorocznych nagród "Europa Nostra" poinformowała w poniedziałek Komisja Europejska. Śląska architektka - wraz ze swoją uczelnią - zostanie w czerwcu uhonorowana nagrodą "za wyróżniające się osiągnięcia naukowe" w wysokości 10 tys. euro. Tematem jej nagrodzonej pracy doktorskiej są przemysłowe osiedla patronackie, budowane na Górnym Śląsku w XIX w. i na początku XX w.
W regionie powstało wtedy ponad 200 osiedli, które przemysłowcy, właściciele hut i kopalń budowali dla swoich pracowników. Niektóre z nich były niemal odrębnymi, samowystarczalnymi miasteczkami, zapewniającymi mieszkańcom wszystkie podstawowe potrzeby. Często też były realizowane według niespotykanych nigdzie, poza Górnym Śląskiem, koncepcji architektonicznych i urbanistycznych.
Przykładem tego mogą być próby budowy "stalowych domów" - z prefabrykowanych ze stali gotowych elementów. Kilka takich budynków, ocenianych jako ewenement w skali europejskiej, stanęło na początku XX w. w niemieckim wtedy Zabrzu. "Stalowe domy", będące efektem pierwszych eksperymentów zastosowania technologii "wielkiej płyty", można oglądać do dzisiaj.
Nagrodzona praca doktorska Sulikowskiej-Ociepki składa się z kilku części. W pierwszej autorka zawarła historię śląskich osiedli oraz genezę ich powstania na tle europejskim i lokalnym. Zaproponowała też typologię osiedli, opisała ich stan dzisiejszy w ujęciu urbanistycznym oraz skatalogowała charakterystyczne detale architektoniczne. Na zakończenie wskazała możliwości i ograniczenia rewitalizacji badanych osiedli.
Jako przykłady w zaproponowanej przez siebie typologii, architektka wybrała osiedla, które uznała za najbardziej charakterystyczne dla Górnego Śląska ze względu na ich cechy architektoniczne, usytuowanie w stosunku do otoczenia oraz układ urbanistyczny. Wśród nich znalazły się m.in. bytomskie osiedle Bobrek, zabrzańska Kolonia Ballestrema, Kolonia Trzecia w Knurowie oraz Giszowiec i Nikiszowiec w Katowicach.
"Ta architektura jest bardzo różnorodna" - podkreśliła Sulikowska-Ociepka. "Są to budynki willowe, budynki typu blokowego, ale też budynki wzorowane na zabudowie wiejskiej. W wielu z nich usiłowano zawrzeć różne nowoczesne wówczas myśli architektoniczne i społeczne - jak np. poprawa warunków mieszkaniowych. Teraz jednak te osiedla są dla nas bardziej sentymentalne niż nowoczesne" - przyznała architektka.
Nagrody "Europa Nostra" zostały zainaugurowane w 2002 r. przez Komisję Europejską i federację europejskich organizacji działających na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego "Europa Nostra". Anna Sulikowska-Ociepka - podobnie jak inni tegoroczni laureaci - odbierze swoją nagrodę pod koniec czerwca w Madrycie. Wręczać je będzie królowa Hiszpanii, Zofia. (PAP)
mtb/ hes/
