W tym roku przypada 200. rocznica założenia jednej z najstarszych nekropolii wileńskich, Cmentarza Bernardyńskiego. Z tej okazji Fundacja Wspierania Współpracy Polsko-Litewskiej im. Adama Mickiewicza ogłosiła rok 2010 Rokiem Cmentarza Bernardyńskiego.
Prezes Fundacji, litewska konserwator zabytków Grażina Dremaite w rozmowie z PAP powiedziała: "Tegoroczne obchody z okazji rocznicy założenia cmentarza to okazja nie tylko do przypomnienia o istnieniu takiej nekropolii, ale też do przypomnienia wspólnej polsko-litewskiej historii, wspólnego dziedzictwa, historii Wilna i ludzi, którzy tę historię tworzyli".
Cmentarz Bernardyński znajduje się w starej części Wilna, na Zarzeczu, w zakolu rzeki Wilenki. W czasie 50-letniej okupacji radzieckiej został mocno zdewastowany, ale w odróżnieniu od wielu starych wileńskich cmentarzy ocalał.
Cmentarz ten, obok słynnego cmentarza na Rossie, jest określany mianem wielkiej księgi historii Polski, ale też i Litwy. Spoczywa tu wiele pokoleń wilnian. Wśród nich profesorowie, literaci, poeci, artyści, aktorzy, księża, żołnierze.
"Bardzo mi przykro, że tak wielu obecnych mieszkańców Wilna, ludzi wykształconych, stanowiących współczesną, stołeczną elitę nawet nie wie, co to za cmentarz. Mer Wilna i jego zastępca otwarcie przyznają, że nigdy tu nie byli" - mówi Dremaite, rdzenna wilnianka, córka znanego litewskiego historyka sztuki Vladasa Dremy.
Grażina Dremaite przyznaje jednak, że w wciągu ostatnich kilku lat udało się przynajmniej upowszechnić nazwę Cmentarza Bernardyńskiego. "Dzisiaj wilnianie przynajmniej wiedzą, gdzie ten cmentarz się znajduje, albo nazwę tę kojarzą z Wilnem" - mówi Dremaite.
Do popularyzacji Cmentarza Bernardyńskiego i jego znaczenia historycznego w znacznym stopniu przyczyniła się Polska.
Przed pięciu laty Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz Fundacja Wspierania Współpracy Polsko-Litewskiej im. Adama Mickiewicza zawarły porozumienie, na mocy którego rozpoczęto realizację programu konserwacji cmentarza. Zakładano, że do 2010 roku, na 200. rocznicę założenia cmentarza, zostanie on odnowiony.
Dzisiaj za pieniądze rządu polskiego, za około pół miliona euro, odrestaurowano już ponad 120 nagrobków. Władze Wilna sfinansowały remont bramy cmentarnej, części ogrodzenia i wzmocnienia skarpy.
Cmentarz Bernardyński jest pierwszą nekropolią na Litwie odbudowywaną na taką skalę. Dzięki temu o tym miejscu stało się głośno. W prasie litewskiej zaczęły ukazywać się informacje i publikacje. Litewski departament dziedzictwa kulturowego zaczął organizować wycieczki po cmentarzu.
Rok Cmentarza Bernardyńskiego przyczyni się do dalszej popularyzacji nekropolii. Tu w maju, na grobie profesora Uniwersytetu Stefana Batorego, biologa Stanisława Jundziłły, zostanie zasadzona "róża Jundziłły". Jest to gatunek dzikiej róży nazwany na jego cześć. W przyszłym roku przypada 250. rocznica śmierci polskiego biologa.
Latem odbędzie się prezentacja mało znanych rysunków malarza Kanutego Rusieckiego, które się znajdują w archiwach wileńskiej biblioteki im. Wróblewskich. W ten sposób zostanie też uczczona przypadająca w tym roku 150. rocznica śmierci malarza, który jest pochowany na Cmentarzu Bernardyńskim.
Natomiast litewscy fotograficy zamierzają upamiętnić miejsce pochówku pierwszego fotografika wileńskiego Józefa Czechowicza. Drewniany krzyż na jego grobie na Cmentarzu Bernardyńskim dawno spróchniał. Fotograficy chcą ustawić tam kamień nagrobny.
Kulminacją obchodów Roku Cmentarza Bernardyńskiego będzie konferencja międzynarodowa, która odbędzie się w październiku. Jej głównym tematem będzie wspólne dziedzictwo kulturowe Polski i Litwy, a także podsumowanie pięcioletnich prac konserwatorskich na wileńskim cmentarzu.
Podczas konferencji zostanie zaprezentowana monografia cmentarza wydana w dwóch językach. Będzie ona przedstawiała historię nekropolii, biografie znanych osób tu pochowanych, a także spis wszystkich, którzy spoczywają na Cmentarzu Bernardyńskim.
Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ ro/ ala/
