Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej grupa pilotów i nawigatorów wojskowych otrzymała "gapy z zielonym wieńcem", odznaki przyznawane za wykonywanie lotów bojowych - poinformował PAP w środę rzecznik Sił Powietrznych mjr Marcin Rogus.
Prawo do noszenia odznak dostało 28 pilotów i dwóch nawigatorów z 13. eskadry lotnictwa transportowego z Krakowa, którzy wykonywali zadania w Afganistanie i Iraku.
Historyczna "gapa z zielonym wieńcem" jest najważniejszym, specjalistycznym odznaczeniem pilota i nawigatora wojskowego Sił Powietrznych. Oddaje ona - jak podkreślił mjr Rogus - istotę lotniczej służby: ochronę polskiego i sojuszniczego nieba w czasach realnego zagrożenia i oddziaływania przeciwnika. Noszone na mundurach odznaki specjalności personelu latającego symbolizują rodzaj wykonywanych funkcji oraz poziom kwalifikacji.
Wykonanie projektu odznaki zlecono jeszcze w końcu 1918 roku profesorowi warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych i jednemu z organizatorów Muzeum Wojska Polskiego, rzeźbiarzowi Władysławowi Gruberskiemu. Wiosną 1919 r. opublikowano rozkaz określający wygląd, sposób noszenia i zasady jej nadawania. Zgodnie z wytycznymi odznakę stanowi wykonany z "białego, przyćmionego metalu" orzeł z rozpiętymi skrzydłami (szerokości 64 mm) trzymający w dziobie zielono emaliowany wieniec laurowy. Do skrzydeł przyczepione są dwa łańcuszki spięte u góry.
W grudniu 1933 roku na mocy rozkazu wprowadzono klasy specjalności - 3, 2 i 1, gdzie odznaki najwyższej klasy - tzw. odznaki polowe z zielonymi wieńcami - mieli prawo nosić tylko ci, którzy wykonywali loty bojowe podczas wojny.
Wydany w 1940 roku na terenie Francji rozkaz dowódcy Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie wprowadził nowe wzory i nowe zasady nadawania odznak specjalności personelu latającego - po wykonaniu trzech lotów bojowych uzyskiwało się prawo do odznaki polowej z zielonym wieńcem.
W okresie powojennym rozkazem z września z 1946 roku ustalono, że odznaką pilota wojskowego jest srebrny orzeł ze złotym wiankiem w dziobie, a odznaką nawigatora - złoty orzeł ze złotym wiankiem i złotymi błyskawicami wg projektu Gruberskiego. Od 1954 roku wprowadzono ponownie klasy 3, 2, i 1, a od 1977 roku dodano jeszcze klasę mistrzowską. Kryteria nadawania klas zmieniały się stopniowo, w miarę wprowadzania nowych typów samolotów i programów szkolenia.
Obecnie zgodnie z "Instrukcją kwalifikowania pilotów i nawigatorów lotnictwa Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej" nadawanie pilotom i nawigatorom licencji kolejnych klas ma na celu m.in. określenie poziomu wyszkolenia. Piloci i nawigatorzy, którzy wykonali co najmniej siedem lotów bojowych, mają prawo do noszenia odznaki pilota lub nawigatora z wieńcem w kolorze zielonym. (PAP)
ktl/ abr/ bk/
