Jest poprawa we wdrażaniu zaleceń z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zmiany systemowe są jednak przed nami - ocenia dr Piotr Kładoczny z Fundacji Helsińskiej. Po wakacjach w Sejmie ma zostać powołana podkomisja, która zajmie się tym problemem.
Utworzenie stałej podkomisji zajmującej się analizą i wdrażaniem orzeczeń ETPC jeszcze w zeszłym roku zaproponował - w porozumieniu z sejmowymi komisjami sprawiedliwości oraz spraw zagranicznych - szef polskiej delegacji do Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy poseł Andrzej Halicki (PO).
"Otrzymaliśmy już zgodę marszałek Sejmu na powołanie takiej podkomisji, po wakacjach sejmowych mamy przyjąć jej konstrukcję i skomponować skład" - powiedział PAP Halicki. Dodał, że nowa podkomisja ma być wspólna dla obu komisji wnioskujących o jej powołanie.
W końcu marca MSZ po raz pierwszy przygotował raport z wykonywania wyroków ETPC przez Polskę w zeszłym roku. W opracowaniu wskazano, że największą grupę wyroków stanowią sprawy dotyczące przewlekłości postępowań sądowych (ponad 375 wyroków) oraz przedłużających się tymczasowych aresztów (około 180 wyroków).
"Należy podkreślić, iż niemal wszystkie sprawy należące do dwóch powyższych grup mają zrealizowane środki indywidualne, tj. skarżący otrzymali zasądzone kwoty, a ich prawa nie są już naruszane. Tym samym sprawy te można uznać za wykonane" - konkluduje raport MSZ.
Według resortu spraw zagranicznych "Polska jest postrzegana w Radzie Europy jako państwo sumiennie wypełniające swoje zobowiązania mimo licznych trudności, jak chociażby konieczność poniesienia znacznych nakładów finansowych, przykładowo w celu wykonania wyroków z grupy dotyczącej warunków bytowych w jednostkach penitencjarnych, czy też przewlekłości postępowań".
Zdaniem Kładocznego na spadek liczby skarg wpływa fakt, że z każdym rokiem zmniejsza się liczba osób tymczasowo aresztowanych. Według danych Prokuratury Generalnej w zeszłym roku wystąpiono z 22 tys. wniosków o zastosowanie tymczasowych aresztów, tymczasem rok wcześniej było ich ponad trzy tysiące więcej.
Prawnik przypomniał, że jeśli zaś chodzi o kwestie przewlekłości postępowań, to trwają prace legislacyjne nad dużą reformą postępowania karnego. "Zmiany budzą kontrowersje, ale akurat w zakresie przewlekłości celem nowelizacji ma być przyspieszenie postępowań" - wskazał.
"Oczywiście, w wymiarze indywidualnym, szczególnie jeśli chodzi o zadośćuczynienia wyroki ETPC są wykonywane, ale żeby w ostatnim roku systemowo coś zostało konkretnie wykonane, to tego nie dostrzegam" - ocenił Kładoczny.
Dlatego, jak wskazał prawnik Fundacji Helsińskiej, do rozstrzygnięcia pozostaje, czy głównym organem zajmującym się wdrażaniem tych wyroków w wymiarze systemu prawnego powinien być MSZ, który - choć odpowiedzialny za wykonywanie międzynarodowych zobowiązań Polski - w sprawie zmian w przepisach prawnych musi ściśle współpracować z innymi resortami. "MSZ prowadzi takie konsultacje, ale nie mam przekonania, czy ta kwestia jest priorytetem dla innych resortów" - dodał.
"Dlatego warto się zastanowić, czy wdrażaniem wyroków ETPC nie powinna się zajmować jakaś parlamentarna komisja lub podkomisja, której utworzenie zresztą już zaproponowano. Podobnie kwestią wdrażania wyroków Trybunału Konstytucyjnego od dawna zajmuje się przede wszystkim Senat" - powiedział Kładoczny.
W 2013 r. Polska poprawiła swoją pozycję wśród państw, które mają najwięcej skarg w Trybunale i znalazła się poza pierwszą 10 w grupie 47 krajów. Obecnie najwięcej wnoszonych skarg dotyczy: Rosji, Turcji, Włoch, Ukrainy, Serbii i Rumunii.
Jeszcze rok wcześniej pod względem liczby wnoszonych skarg Polska zajmowała siódme miejsce. Na ten spadek wpływ miała jednak decyzja ETPC z początku czerwca - Trybunał uznał wówczas, że skargi byłych funkcjonariuszy SB na polskie przepisy odbierające im wysokie emerytury nie zostaną dopuszczone do rozpatrzenia. Łącznie uznano wtedy za niedopuszczalne 1628 skarg z Polski dotyczących tej kwestii.
"Trzeba rozróżnić dwa obszary. Na pewno z perspektywy oceny danych statystycznych widać ciągły progres, zwłaszcza po skreśleniu skarg dotyczących tzw. emerytur esbeckich" - powiedział PAP sędzia Szymon Janczarek z departamentu praw człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości.
Dodał, że "drugi obszar to kwestia wykonywania wyroków". "Tutaj także, co jest obiektywnie sprawdzalne, po porównaniu danych sprzed roku z obecnymi widać poprawę" - ocenił sędzia. Zaznaczył jednak, że wiele wykazanych przez ETPC naruszeń "wymaga długofalowych działań". "To nie jest tak, że w przypadku przewlekłości postępowań coś uda zmienić się z dnia na dzień" - powiedział.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności weszła w życie 8 września 1953 r. Polska ratyfikowała konwencję w styczniu 1993 r. jako jedno z 47 państw - członków Rady Europy. Na podstawie konwencji w 1959 roku powołano do życia Europejski Trybunał Praw Człowieka mający siedzibę w Strasburgu. Polska uznaje właściwości ETPC do rozpatrywania skarg indywidualnych od 1993 r. (PAP)
Marcin Jabłoński
mja/ itm/ ura/
