Instytut Pamięci Narodowej zrealizuje trzy projekty badawczo-naukowe dotyczące Polskiego Państwa Podziemnego. Według prezesa IPN, Łukasza Kamińskiego, pierwsze efekty będą widoczne za około półtora roku - a całość ukończona zostanie za ok. 10 lat.
"Nasze plany koncentrują się na trzech obszarach" - powiedział PAP prezes Kamiński podczas spotkania z kombatantami, które odbyło się w poniedziałek, w przededniu 72. rocznicy powołania do życia Polskiego Państwa Podziemnego.
"Pierwszy dotyczy udokumentowania pamięci o Polsce podziemnej i Armii Krajowej. Po wojnie pamięć tę można było kultywować na emigracji, było to jednak utrudnione ze względu na dostęp do świadków wydarzeń i do źródeł historycznych. Drugi skupi się na stworzeniu pełnej syntezy historii polskich ziem pod obiema okupacjami. Trzeci projekt związany jest ze wspólną inicjatywą IPN i londyńskiego Studium Polski Podziemnej. Chcemy wydać nową, zmienioną i znacznie poszerzoną edycję dzieła +Armia Krajowa w dokumentach+" - powiedział.
Kamiński zaznaczył, że działania IPN będą długotrwałe. Jego zdaniem, pierwszych efektów prac można będzie spodziewać się za półtora roku, przynajmniej w przypadku pozycji "Armia Krajowa w dokumentach". Pozostałe plany są o wiele bardziej czasochłonne. "Jeśli chodzi o syntezę Polski pod obiema okupacjami, wyznaczamy sobie realistyczny termin 10 lat. Chcemy zakończyć badania do roku 2020. +Armia Krajowa w dokumentach+ ukaże się w całości wcześniej, ale niewiele wcześniej" - przyznał Kamiński.
Instytutowi zależy na stosunkowo szybkim wydaniu przynajmniej pierwszych tomów obu wydawnictw. Według Kaminskiego, będzie to forma wyrażenia hołdu osobom, które tworzyły Polskie Państwo Podziemne - zarówno tym, którzy brali udział w walkach, jak i twórcom struktur cywilnych.
Termin "Polskie Państwo Podziemne" oznacza tajne struktury państwa, istniejące i funkcjonujące pod okupacją niemiecką i sowiecką w okresie II wojny światowej.
27 września 1939 roku w oblężonej przez Niemców Warszawie gen. Michał Tokarzewski - Karaszewicz utworzył wraz z grupą oficerów WP Służbę Zwycięstwu Polski - konspiracyjną organizację wojskową, mającą kontynuować walkę przeciwko obydwu okupantom. 4 grudnia 1939 roku gen. Sikorski powołał Związek Walki Zbrojnej z siedzibą w Paryżu jako organizację wojskową o charakterze apolitycznym i ogólnonarodowym. 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową (AK).
Jednym z głównych zadań dowództwa stało się przyspieszenie akcji scalenia wszystkich grup wojskowych w jedną organizację podległą rządowi RP na uchodźstwie. Najważniejszym celem AK było prowadzenie walki z Niemcami oraz przygotowywanie kadr, a następnie sformowanie jednostek wojskowych w celu jawnego wystąpienia przeciw okupantowi w najbardziej sprzyjającym momencie wojny.
Tajne struktury dzieliły się na dwa piony: wojskowy i cywilny, podporządkowane rządowi emigracyjnemu nazywano po wojnie Polskim Państwem Podziemnym.
W pionie wojskowym koncentrowano się na zagadnieniach związanych z wojskowością w okupowanej Polsce. W dyspozycji tego pionu pozostawała AK, na czele której stał Dowódca AK, podlegający Naczelnemu Wodzowi Sił Zbrojnych RP. Pion wojskowy był łącznikiem między okupowanym krajem a uchodźczym rządem.
Pion cywilny zajmował się utrzymaniem ciągłości instytucji państwowych, zapewnieniem funkcjonowania podziemnego państwa oraz przygotowaniami do przejęcia kraju po wojnie. Przejawem działalności pionu cywilnego były np. tajne komplety, czyli system konspiracyjnego kształcenia dzieci i młodzieży, zakazany przez okupantów.
Dzień Podziemnego Państwa Polskiego - polskie święto o charakterze państwowym obchodzone co roku 27 września, uchwalone 11 września 1998 przez Sejm RP. (PAP)
maz/ ls/
