Zbyt mała wiedza czym jest konflikt interesów i jak się w takiej sytuacji zachować - to problem polskich parlamentarzystów, prokuratorów i sędziów - wynika z raportu GRECO na temat korupcji w Polsce.
W poniedziałek Instytut Spraw Publicznych i Biuro Rady Europy w Warszawie zorganizowały debatę "Zapobieganie korupcji wśród parlamentarzystów, sędziów i prokuratorów", dla której punktem wyjścia był raport GRECO (Grupy Państw Przeciwko Korupcji).
GRECO została powołana przez Radę Europy, jednak należą do niej nie tylko kraje europejskie, m.in. Rosja i Stany Zjednoczone. Jej celem jest monitorowanie działań antykorupcyjnych; wszyscy jej członkowie zobowiązani są do przestrzegania ustalonych zasad i do ewaluacji. GRECO przygotowuje raporty dotyczące zwalczania korupcji w poszczególnych krajach, a każdy z nich poświęcony jest innym grupom. Ostatni dedykowany był parlamentarzystom, sędziom i prokuratorom.
Jak podkreśliła dyrektorka warszawskiego Biura RE Hanna Machińska, raport należy traktować jako swoisty wyznacznik standardów.
Adam Sawicki z ISP poinformował, że główna uwaga, odnosząca się do wszystkich opisywanych w raporcie środowisk, dotyczy konfliktu interesów. Parlamentarzyści, prokuratorzy i sędziowie nie zawsze wiedzą, kiedy zachodzi sytuacja konfliktu interesów i jak powinni się wtedy zachować. Według GRECO należy bardziej doprecyzować wskazówki, co robić w takiej sytuacji, uregulować m.in. kwestie łączenia funkcji, przyjmowania prezentów itp.
Należało by również wprowadzić mechanizm informowania opinii publicznej o możliwym konflikcie interesów, np. że poseł, który jest farmaceutą, pracuje nad prawem farmaceutycznym. Jak podkreślił Sawicki, taka sytuacja nie musi być niewłaściwa, ale opinia publiczna powinna o tym wiedzieć.
Warto również wprowadzić poufnego konsultanta, który doradzałby w sprawach budzących wątpliwości etyczne. "Prawo wszystkiego nie ureguluje, potrzebny jest doradca etyczny" - mówił Sawicki.
Raport porusza także kwestie związane z lobbingiem i przejrzystością w procesie stanowienia prawa - wskazuje, że obowiązująca ustawa o działalności lobbingowej nie zawsze jest skuteczna. Zwraca uwagę zwłaszcza na posiedzenia komisji i podkomisji sejmowych, na które mogą przychodzić goście; często nie do końca wiadomo, czyje reprezentują interesy.
Podobne rekomendacje dotyczą sędziów i prokuratorów. GRECO podkreśla m.in., że konieczne są bardziej konkretne wskazówki etyczne, wytyczne dotyczące łączenia funkcji i podejmowania zajęć dodatkowych. Postuluje także rozszerzenie zakresu oświadczeń majątkowych o najbliższych członków rodziny i wprowadzenie skuteczniejszych mechanizmów ich weryfikacji.
Z postulatem uszczegółowienia kodeksów etycznych nie zgodzili się ani przedstawiciele sędziów, ani prokuratorów.
Katarzyna Gonera, sędzia Sądu Najwyższego i członkini Krajowej Rady Sądownictwa, podkreśliła, że obowiązujący sędziów kodeks etyczny celowo sformułowany jest dość ogólnie, by mógł być odnoszony do wielu różnych sytuacji. Dodała, że jest w nim również zdefiniowany konflikt interesów, choć nie dosłownie. "Nie uważamy, by potrzebne były bardziej szczegółowe regulacje" - uznała.
Także przewodniczący Krajowej Rady Prokuratury Edward Zalewski uważa, że w tej kwestii można polegać na wyczuciu. "Wszelkie próby definiowania powodują zawężenie pojęcia. Etyka to nie jest norma prawna. Definiowanie nie jest potrzebne" - przekonywał.
Zalewski wyraził zadowolenie, że większość rekomendacji GRECO nie zmierza w kierunku kryminalizowania kolejnych zachowań. "Korupcja nie zostanie zlikwidowana tylko dzięki instytucjom prawa karnego, choć należy ją ścigać z całą stanowczością. Ale prawo karne powinno wkraczać na końcu" - mówił.
Jego zdaniem odporny na korupcję będzie prokurator niezależny, a niezależny jest ten, który przestrzega wysokich standardów etycznych. Podkreślił, że właśnie na straży niezależności i przestrzegania kodeksu etycznego stoi Krajowa Rada Prokuratury.
Grażyna Kopińska z Fundacji im. Stefana Batorego zwróciła uwagę, że część rekomendacji GRECO pokrywa się z postulatami zgłaszanymi przez jej organizację już kilka lat temu, np. jeśli chodzi o gości komisji i podkomisji sejmowych czy procedurę informowania o możliwości wystąpienia konfliktu interesów. Zgodziła się także, że procedura weryfikowania oświadczeń majątkowych jest mało efektywna; przypomniała, że jak dotąd jeszcze żaden parlamentarzysta nie został ukarany za złożenie fałszywego oświadczenia.
Sawicki wyjaśnił, że Polska ma czas do kwietnia przyszłego roku, by odpowiedzieć na uwagi zawarte w raporcie i poinformować, co zrobiła, by wdrożyć rekomendacje.(PAP)
akw/ bno/ mow/
