Konserwacja i renowacja sanktuarium na Jasnej Górze w Częstochowie oraz utworzenie Centrum Dziedzictwa Kulturowego Bramy Morawskiej w Zamku Piastowskim w Raciborzu to najbardziej spektakularne przykłady renowacji zabytków województwa śląskiego ze środków unijnych.
Jasna Góra to zabytkowy kompleks budynków, a jednocześnie odwiedzane przez tysiące wiernych centrum pielgrzymkowe. W ostatnim czasie wyremontowano wnętrze bazyliki - w nawie głównej zakonserwowano malowidła, odtworzono złocenia, zregenerowano i odświeżono stiuki na ścianach, pilastrach i filarach, a także odnowiono sztukaterie na sklepieniu.
Wcześniej zakończono podobne prace w prezbiterium i prospekcie organowym. Remont objął też nawę południową i przyległe kaplice, nawę północną, kaplicę św. Antoniego i kruchtę. Przeprowadzono modernizację jasnogórskich organów i wybudowano nowy wjazd, ułatwiając ruch pielgrzymkowy.
Jasnogórski projekt remontowy jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 oraz ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W sumie trzy osobno kontraktowane przedsięwzięcia - renowacja bazyliki, konserwacja zabudowań klasztoru oraz wykonanie nowego wjazdu na jego teren - kosztują ponad 42,5 mln zł, z czego 35,2 mln zł to środki unijne.
Nową funkcję zyskał też dzięki inwestycjom niszczejący do niedawna Zamek Piastowski w Raciborzu. Utworzono tam Centrum Dziedzictwa Kulturowego Bramy Morawskiej. Odnowiono m.in. budynek bramny, słodownię i dziedziniec zamkowy, umożliwiając organizację imprez artystycznych, naukowych i okolicznościowych. Całkowity koszt inwestycji to 24 mln zł, dotacja z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniosła 19,9 mln zł.
Ostatnio renowację zamku zgłoszono do europejskiej nagrody European Union Prize for Cultural Heritage 2013. W konkursie nagradzane są najlepiej przeprowadzane renowacje zabytkowych obiektów składających się na dziedzictwo kulturowe Europy.
Inne zabytki województwa śląskiego, których renowacja była możliwa dzięki środkom unijnym, to np. rekonstrukcja pocysterskiego zespołu klasztorno-pałacowego w Rudach, adaptacja zabytkowych ruin dworu Kossaków w Górkach Wielkich wraz z ich otoczeniem na cele kulturalne, rewitalizacja budynku Muzeum Historii Katowic w zabytkowej dzielnicy Nikiszowiec, przebudowa dawnej synagogi w Żarkach na potrzeby Ośrodka Kultury.
Pieniądze na renowację zabytków w drodze konkursów konserwatorskich przekazuje też z budżetu województwa śląskiego jego zarząd. W tym roku na ten cel przeznaczono 2 mln zł, dwa razy więcej niż w ubiegłym roku. Tu skala dofinansowania jest mniejsza, ale te pieniądze często ratują niewielkie zabytkowe obiekty. Z tej puli remontowane są m.in. organy, dachy, ołtarze kościołów czy np. spichlerz w Przyszowicach.
Jak podkreślają przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach, zsumowanie całkowitych dotacji na renowację zabytków jest trudne, gdyż pieniądze są dysponowane w ramach różnych programów. I tak np. środki na renowację Klasztoru Sióstr Dominikanek Klauzurowych w Aleksandrówce pochodzą z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
W województwie śląskim najwięcej środków z tego programu wykorzystywano, w ramach działu "odnowa i rozwój wsi", na infrastrukturę, przede wszystkim budowę wiejskich dróg, wodociągów i kanalizacji, zagospodarowywanie i modernizację centrów wsi, porządkowanie terenów rekreacyjnych, remonty kościołów, wiejskich świetlic i placów zabaw, nowe środki transportu do wywozu odpadów komunalnych.
Po unijne środki z działu "odnowa i rozwój wsi" coraz chętniej sięgają kościoły i związki wyznaniowe. Dobrym przykładem jest właśnie Klasztor Sióstr Dominikanek w Aleksandrówce, który otrzymał 0,5 mln zł unijnego dofinansowania. (PAP)
lun/ hes/
