Trybunał Konstytucyjny bezterminowo odroczył czwartkową rozprawę dotyczącą zgodności z Konstytucją zasad odkupu przez Agencję Nieruchomości Rolnych sprzedanej wcześniej rolnikom ziemi.
Wniosek do Trybunału o stwierdzenie niekonstytucyjności przepisów, pozwalających ANR w ciągu pięciu lat od sprzedania ziemi na odkupienie jej od nabywcy, zaskarżył Rzecznik Praw Obywatelskich. Kwestionuje on także zgodność z ustawą zasadniczą innych przepisów - pozwalających ANR na wykupienie ziemi rolnej sprzedawanej na rynku lub w inny sposób zmieniającej właściciela.
Przepisy zapisane są w dwu ustawach - o kształtowaniu ustroju rolnego i o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa; RPO jest zdania, że naruszają konstytucyjne zasady demokratycznego państwa prawa, ochronę prawa własności oraz wolności.
Wniosek Rzecznika nie dotyczy samej instytucji wykupu lub odkupu ziemi, tylko zasad, na jakich to się dzieje - podkreślała przed Trybunałem Małgorzata Chmielewska, p.o. dyrektor zespołu prawa cywilnego i gospodarki nieruchomościami w biurze rzecznika. Przedstawiciele Sejmu i prokuratora generalnego popierali wniosek Rzecznika - również w ich ocenie trzeba doprecyzować przepisy.
Reprezentujący przed TK Sejm Wojciech Szarama (PiS) podkreślał, że przygotowane są cztery projekty nowelizacji tych przepisów, jednak nie ma zgodności co do tego, jak rozwiązać problem. W jego ocenie dopiero po wyroku TK można będzie uchwalić zmiany w tym prawie.
Prezes Agencji Nieruchomości Rolnych Tomasz Nawrocki podkreślał, że przepisy są stosowane bardzo rzadko i agencja sama ograniczyła swoje ustawowe uprawnienia do najistotniejszych przypadków. Podał, że od 2003 r., odkąd obowiązują te przepisy, Agencja skorzystała z prawa wykupu 16 razy na prawie 70 tys. zawartych transakcji. Dotyczyło to umów darowizny, przeniesienia własności gruntów przy podnoszeniu kapitału spółek i umów pożyczki, których zabezpieczeniem była ziemia.
Odkup gruntów zastosowano 109 razy i dotyczył on działek o łącznej powierzchni 1,5 tys. ha, podczas gdy prawo do odkupu ANR miała w prawie 80 tys. umów na sprzedaż 650 tys. ha. Odkup jest stosowany, gdy ziemia - szczególnie kupiona od Agencji na preferencyjnych warunkach, np. bez przetargu - w kolejnej transakcji nie trafia do rolnika indywidualnego, a na danym terenie jest na nią zapotrzebowanie - tłumaczył prezes ANR.
Kolejnym przypadkiem jest sytuacja, gdy po sprzedaży nieruchomości rolnej zmieniany jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i działka sprzedawana jest po znacznie wyższej cenie. Agencja korzysta też z prawa odkupu w sytuacji, gdy sama wcześniej bezskutecznie występowała o zmianę przeznaczenia gruntu, a po sprzedaniu jej z zasobu Skarbu Państwa plan jest zmieniany - podał Nawrocki.
Sędziowie Trybunału pytali strony postępowania o przewidywane skutki, gdyby TK uchylił przepisy. W ocenie prok. Grażyny Grodzickiej, reprezentującej prokuratora generalnego, taka decyzja Trybunału miałaby konsekwencje tylko dla spraw toczących się obecnie przed sądami, choć nie można wykluczyć, że "w pewnej kategorii spraw będzie możliwe wznowienie postępowań".
Według prezesa ANR taki wyrok TK doprowadziłby do rozszczelnienia systemu obrotu ziemią rolną, a Agencja straci narzędzia przeciwdziałania spekulacji ziemią. Agencja nie będzie też miała instrumentów pozwalających poprawiać strukturę agrarną w kraju. Nawrocki podkreślił, że inne kraje - również w UE - stosują ograniczenia w obrocie ziemią rolną.
W jego ocenie ANR nie można traktować gorzej od innych uczestników rynku. Przypomniał, że Agencja nie jest monopolistą, dysponuje obecnie jedynie 8 proc. ziemi rolnej i kontrahent nie jest zmuszony kupować ziemi z zasobu skarbu państwa - może ją kupić od prywatnych właścicieli. "Umowa podpisywana jest dobrowolnie, nikogo do zakupu i przyjęcia takich warunków nie zmuszamy" - podkreślił.
Po odpowiedziach na pytania sędziów, a przed końcowymi stanowiskami stron, przewodniczący składu sędzia TK Zbigniew Cieślak przerwał rozprawę. Ogłosił, że rozprawa zostaje odroczona bez podania terminu. (PAP)
ago/ je/ gma/
