Na wiktoriańskim cmentarzu Old Brompton odsłonięto i poświęcono odnowioną mogiłę Jana Hermana Zukertorta (1842-88) największego polskiego szachisty, protestanta z rodziny polsko-żydowskiej urodzonego w Lublinie, zmarłego w Londynie.
Żydowscy przodkowie Zukertorta od strony ojca przeszli na anglikanizm, a matka była Polką. Rodzina Zukertortów była represjonowana przez władze carskie i wyjechała do Prus. W pruskim wówczas Wrocławiu Jan Herman zdał maturę i studiował medycynę. Tam też poznał Adolfa Anderssena, który wprowadził go w świat szachów.
Po studiach przeniósł się do Berlina, a następnie Londynu. Ze swoim największym rywalem Wilhelmem Steinitzem przegrał w Londynie w 1872 r., ale wygrał w 1883 r. Był to najlepszy rok w jego życiu. Był wówczas najwyżej notowanym szachistą świata. W 1878 r. Zukertort był najlepszy na międzynarodowym turnieju szachowym w Paryżu.
W latach 80. XIX w. wygrywał w Londynie z Samuelem Rosenthalem i Josephem Blackburnem. Jest autorem specjalistycznych publikacji nt. szachów. Jednym z jego uczniów był Randolph Churchill - ojciec późniejszego premiera Winstona Churchilla.
Zmarł przedwcześnie na wylew krwi do mózgu w trakcie szachowego pojedynku. Po śmierci w jego mieszkaniu znaleziono tabakierę z portretem Tadeusza Kościuszki i egzemplarz "Sonetów krymskich" Adama Mickiewicza.
Na dwujęzycznym pomniku, ozdobionym z tyłu figurami szachowymi napisano, że był "arcymistrzem z Lublina", "jednym z najwybitniejszych szachistów wszechczasów", "uczestnikiem pierwszego meczu o szachowe mistrzostwa świata" i "najwybitniejszym polskim szachistą XIX w.".
Projekt odnowy starej płyty nagrobnej i uzupełnienia jej przez pomnik sfinansowały: Polish Heritage Society - organizacja społeczna troszcząca się o polskie dziedzictwo kulturalne w Wielkiej Brytanii, polski MSZ oraz związki szachowe z Polski i Anglii.
W uroczystości z udziałem kilkudziesięciu osób, w tym angielskich historyków szachów, uczestniczyło dwóch księży - jedyny polski biskup kościoła ewangelicko-augsburskiego w Wielkiej Brytanii Walter Jagucki z Leeds oraz ksiądz rektor Władysław Wyszowacki z polskiej parafii katolickiej z dzielnicy Balham w południowo-zachodnim Londynie.
"Projekt odrestaurowania grobu szachowego geniusza łączy historię polskiego sportu z nadchodzącą olimpiadą lekkoatletyczną w Londynie. Zukertort jest pierwszym polskim sportowcem światowej klasy, który zdobył sławę w czasach, gdy Polski nie było na mapie" - powiedział PAP animator Polish Heritage Society Marek Stella Sawicki, członek Zakonu Polskich Kawalerów Maltańskich.
"Mogiła Zukertorta znajdowała się na części cmentarza należącej do władz miejskich, gdzie chowano zmarłych na koszt miasta. Odnaleziono ją nieoznakowaną i zapadłą pod ziemią na głębokość pół metra. Ostatnia faza realizacji projektu restauracji grobu zajęła dwa lata" - poinformował.
Do dziś 80 proc. zwycięskich meczów szachowych wygrywanych jest dzięki tzw. otwarciu Zukertorta. (PAP)
asw/ abe/
