Rewolucyjna geneza rządów w PRL, skupienie władzy w ręku I sekretarza Komitetu Centralnego i Biura Politycznego PZPR oraz marginalizacja roli Sejmu - to główne mechanizmy władzy w PRL, o których mówiono podczas czwartkowej konferencji naukowej w stołecznym IPN.
"Rewolucyjna geneza władzy w PRL, powstałej niezależnie od ładu prawnego II Rzeczpospolitej, nadal przecież obowiązującego po II wojnie światowej, opierała się na praktycznie zdobytej władzy i procesie instytualizacji systemu" - powiedział politolog z Uniwersytetu Warszawskiego Tadeusz Mołdawa w pierwszym dniu konferencji naukowej Instytutu Pamięci Narodowej "Mechanizmy i ludzie władzy w PRL".
Mołdawa zwrócił uwagę na fakt, że nowe komunistyczne władze szybko zakwestionowały legalność przedwojennych konstytucji: kwietniowej i marcowej. "W 1952 roku stworzona została nowa konstytucja, już PRL, zrywająca z demokratycznym pluralizmem, na rzecz rządów jednej partii i dominującej roli państwa oraz nowego ładu społeczno-gospodarczego. Konstytucja ta, wielokrotnie nowelizowana, obowiązywała do upadku rządów komunistycznych" - dodał politolog.
Omawiając konkretną hierarchię władzy i urzędów w Polsce Ludowej historyk z lubelskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej Janusz Wrona podkreślił, że obowiązywał w tym zakresie ścisły kanon zasad. "Władza ta opierała się na trzech atrybutach - wyznaczaniu i delegowaniu przez partię konkretnych osób na dane stanowiska, ich wszechobecności we wszystkich instytucjach oraz stałej ochronie takiej formy władzy przez UB, a później SB" - mówił Wrona.
Historyk Instytutu Pamięci Narodowej Antoni Dudek zaakcentował fakt ścisłego modelu nadzoru PZPR nad władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. "Ośrodek decyzyjny, sprawujący kontrolę praktycznie nad wszystkimi tymi kwestiami znajdował się głównie w rękach I sekretarza Komitetu Centralnego PZPR oraz Biura Politycznego partii" - zaznaczył Dudek.
"Władza była sprawowana w systemie nomenklatury, czyli zatwierdzania i delegowania na wszystkie istotne urzędy osób z nadania partyjnego. Rola Sejmu została niemal zmarginalizowana. Także system sądowniczy był kontrolowany, a decyzje władz podawane społeczeństwu w odpowiedni sposób, przy wsparciu specjalnych kampanii medialnych" - podsumował historyk.
Podczas pierwszego dnia konferencji "Mechanizmy i ludzie władzy w PRL" można było również wysłuchać referatów m.in. Jerzego Eislera pt. "Zmiany kierownictw partyjnych w PRL", Krzysztofa Persaka "Centralna egzekutywa PZPR" oraz Mirosława Szumiło pt. "Elita władzy. Studium socjologiczne". (PAP)
akn/ ls/
