Prawosławni i wierni innych obrządków wschodnich obchodzą 14 kwietnia Wielką Sobotę, kończąc w ten sposób czas oczekiwania na święta Wielkanocne. W tym roku wypadają one u nich 15 kwietnia, czyli tydzień po Wielkiej Nocy u katolików.
Tylko raz na jakiś czas święta Wielkanocne w Kościele katolickim i Cerkwi wypadają w tym samym terminie - tak było np. rok i dwa lata temu. Często jednak prawosławni obchodzą Wielkanoc po katolikach (nawet pięć tygodni później), a wynika to z nieco innego sposobu wyliczania daty tego święta w obu obrządkach.
Podobnie jak u katolików, w Wielką Sobotę przez cały dzień trwa święcenie pokarmów, od których rozpoczną się wielkanocne śniadania. W województwie podlaskim, gdzie są największe w kraju skupiska wiernych Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, pokarmy święcone są w cerkwiach przez cały dzień, po porannych liturgiach.
W Białymstoku takiej liturgii św. Bazylego Wielkiego, z poświęceniem chleba i wina, przewodniczył rano w katedrze św. Mikołaja biskup supraski Grzegorz. Ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej abp Jakub przewodniczy bowiem delegacji polskiej Cerkwi, która udała się w piątek do Jerozolimy po św. Ogień z Grobu Pańskiego. Powrót delegacji planowany jest wieczorem.
W niektórych wiejskich parafiach na Białostocczyźnie zachował się jeszcze zwyczaj święcenia w dużych koszach wszystkich potraw przygotowanych na wielkanocne śniadanie. Święcenie odbywa się tam nie tylko w cerkwiach, ale także przed nimi, czy przy przydrożnych, wiejskich krzyżach.
Odwiedzenie symbolicznego grobu Chrystusa i święcenie pokarmów to najważniejsze wydarzenia Wielkiej Soboty także dla prawosławnych i grekokatolików na Podkarpaciu. W wielkosobotnich czytaniach apostolskich pojawiają się elementy zapowiadające Zmartwychwstanie Pańskie. W świątyniach lub obok nich święci się pokarmy. Podobnie jak u katolików, wierni przynoszą m.in. sól, jajka, wędliny, chrzan.
Przez cały dzień odwiedzają Grób Pański. W Kościołach wschodnich jego rolę pełni płaszczanica, czyli całun przedstawiający złożenie Chrystusa do grobu, w Wielki Piątek uroczyście wyniesiony na środek świątyni. W południowo-wschodniej Polsce całun często przedstawia leżącego Chrystusa, obok którego stoją: Matka Boska, św. Józef, św. Jan, św. Nikodem oraz kobiety towarzyszące Matce Boskiej przy zdejmowaniu Chrystusa z krzyża.
Prawosławną tradycją Wielkiej Soboty jest również odwiedzanie cmentarzy. Zwierzchnik Cerkwi w Polsce metropolita Sawa odwiedzi groby zmarłych metropolitów i duchownych spoczywających na cmentarzu wolskim w Warszawie.
Wielka Sobota kończy tydzień ścisłego postu, choć w ten dzień post jeszcze obowiązuje. Pierwszym posiłkiem bez postu będzie dla wiernych wielkanocne śniadanie, w niektórych rodzinach spożywane bardzo wcześnie rano w niedzielę, po przyjściu z kilkugodzinnych nocnych nabożeństw.
Godzinę przed północą w soborze św. Mikołaja w Białymstoku rozpocznie się takie nabożeństwo, które jest zwane połunoszcznicą, a o północy rozpocznie się kilkugodzinna liturgia Jutrzni Paschalnej, która potrwa do wczesnych godzin porannych w wielkanocną niedzielę.
Dokładna liczba osób wyznania prawosławnego w Polsce nie jest znana. Hierarchowie polskiej Cerkwi szacują, że w całym kraju jest ok. 550-600 tysięcy wiernych. Przyjmuje się, że połowa z nich mieszka w województwie podlaskim, przede wszystkim w Białymstoku i powiatach: hajnowskim i bielskim. Na Podkarpaciu mieszka kilkanaście tysięcy prawosławnych i grekokatolików. (PAP)
rof/ huk/ bno/
