Nie tylko elementy religijne, ale również obrzędy ludowe, motywy patriotyczne a nawet polityczne znaleźć można na dawnych kartkach wielkanocnych. Pocztówki świąteczne m.in. sprzed stu lat oglądać można na wystawie w Muzeum Historycznym w Białymstoku.
Na wystawie prezentowanych jest kilkadziesiąt pocztówek ze zbiorów Muzeum Historycznego oraz Białostockiego Muzeum Wsi - to oddziały Muzeum Podlaskiego w Białymstoku. Większość to kartki, które przysłano do Białegostoku lub też w Białymstoku zostały wydrukowane. Najstarsze pochodzą z początku XX wieku.
Jak powiedziała PAP autorka wystawy Elżbieta Iwaszko z Muzeum Historycznego w Białymstoku, pocztówki ułożone są chronologicznie, by pokazać, jak zmieniały się ich motywy i elementy.
Kartki sprzed ponad stu lat nie tylko wyglądały inaczej, niż obecnie, ale miały też inny układ. Na jednej ich stronie umieszczano bowiem mniejszy lub większy obrazek i życzenia, było też tam miejsce na wypisanie własnych, a z drugiej strony pocztówki umieszczano wówczas jedynie adres. Ponieważ jednak na tej pierwszej stronie było bardzo mało miejsca na korespondencję, z czasem układ na kartkach został zmieniony tak, by z jednej strony był okolicznościowy obrazek, z drugiej znalazło się miejsce na życzenia i adres.
Na wystawie zobaczyć można m.in. kartkę, gdzie w centralnej części znajduje się portret Tadeusza Kościuszki, a w rogach: Chrystus Zmartwychwstały, bociany, sadzenie drzew. Na dole jest miejsce na życzenia.
Elżbieta Iwaszko zwróciła uwagę, że motywy patriotyczne są bardzo częste na tych wczesnych pocztówkach. Dodała, że było to związane z sytuacją polityczną kraju, którego "po rozbiorach de facto nie było". "Pocztówki pokazywały dążenia Polaków, że ich kraj, tak jak Chrystus, zmartwychwstanie. Na kartkach umieszczano też jajka czy bazie - symbole nowego życia" - dodała.
Na świątecznych pocztówkach drukowanych po 1918 roku zanikają powoli motywy patriotyczne nawiązujące do odzyskania niepodległości. W ocenie Elżbiety Iwaszko, zaczęła wówczas dominować "lżejsza" tematyka. To pocztówki np. z narysowanymi małymi kurczaczkami, króliczkami, kompozycją wiosennych kwiatów czy wielkanocnymi jajkami. Pojawiają się też czarno-białe fotografie z kobietami i mężczyznami i podpisem "Wesołego Alleluja".
Iwaszko powiedziała PAP, że w okresie międzywojennym na pocztówkach pojawiają się bardzo często dzieci. Na wystawie jest też pocztówka przedstawiająca Zmartwychwstałego Chrystusa jako dziecko.
Na pocztówkach z latach 30. ubiegłego wieku coraz częściej pojawiają się ludzie w strojach ludowych i przedstawianie obrzędów związanych ze świętami, np. lanego poniedziałku. Z lat 50. ubiegłego wieku pochodzi świąteczna pocztówka, na której przede wszystkim widać traktor i kierunkowskaz na Nową Hutę i Kędzierzyn, czyli - jak przypomniała Iwaszko - miejsca nowych inwestycji w tamtym okresie. "To motywy związane z nową, powojenną rzeczywistością" - dodała.
Na wystawie są też graficzne pocztówki z lat 60. ubiegłego wieku. W ocenie Iwaszko, te pocztówki wyglądają jak ilustracje do książek. Jedna z nich przedstawia króliczka trzymającego babkę wielkanocną.
Od motywów religijnych na pocztówkach wielkanocnych odchodzono w kolejnym dziesięcioleciu, latach 70. - mówiła Iwaszko. Dominowało wówczas pokazywanie zwyczajów czy też ludzi w strojach ludowych. "Ciekawe jest też to, że kartki zaczęto podpisywać +Wesołych Świąt+, a nie, jak wcześniej, +Wesołego Alleluja!+, co pokazuje odejście od religijnego charakteru świąt" - dodała.
Inną charakterystyczną cechą pocztówek z lat 70. jest kolor. "Te pocztówki mają bardzo intensywne barwy. W tym okresie władza chciała, żeby wszystko było barwniejsze i większe" - uważa autorka wystawy.
Wystawa, którą można oglądać do końca kwietnia, kończy się na pocztówkach z lat 80. XX wieku. W ocenie Iwaszko, tutaj znowu, poprzez zmianę sytuacji politycznej, nastąpił powrót do tematów religijnych i patriotycznych. Na wystawie można zobaczyć kilka pocztówek NSZZ "Solidarność". To np. pocztówka z orłem w koronie trzymającym flagę Chrystusa Triumfującego. Jest też pocztówka z wielkanocnym jajkiem z napisem "Solidarność". (PAP)
swi/ rof/
