Oficjalna korespondencja między władcami, traktaty pokojowe, mapy i fotografie postaci ze wspólnej historii np. gen. Józefa Bema znalazły się na wystawie w Archiwum Głównym Akt Dawnych, zorganizowanej w 600-lecie stosunków dyplomatycznych polsko-tureckich.
Jak podkreślają przedstawiciele placówki, w Archiwum Głównym Akt Dawnych zachował się najszerszy zbiór dokumentów dotyczących relacji polsko-tureckich.
"A relacje te były jak wiadomo niezwykłe i ważne i dość istotnie wpływały na stosunki na Starym Kontynencie. Jak zaznacza we wstępie do katalogu wystawy dyrektor Władysław Stępniak, był to okres wojen i rywalizacji, który przeplatał się z latami pokoju, kiedy to oba państwa łączyły więzy współpracy i wzajemnego poszanowania odmienności religijnej i obyczajowej, a towarzyszyła temu wzajemna fascynacja kulturą i stylem. O tych właśnie zjawiskach, wydarzeniach i związanymi z nimi ludziach opowiada ta ekspozycja" - mówił w środę podczas otwarcia wystawy "600 lat kontaktów polsko-tureckich 1414-2014" zastępca naczelnego dyrektora Archiwów Państwowych Andrzej Biernat.
Ambasador Turcji w Polsce Yusuf Ziya Oezcan podkreśli wagę archiwaliów dla wspólnej historii i przypomniał, że podobna ekspozycja poświęcona stosunkom polsko-tureckim została również otwarta kilka dni wcześniej w stambulskim muzeum Sakip Sabanci z udziałem prezydentów Polski Bronisława Komorowskiego i Turcji Abdullaha Gula.
Zgodnie z "Kronikami" Jana Długosza stosunki dyplomatyczne między Polską a Turcją zostały nawiązane w 1414 r. Polskich posłów, Jakuba Skarbka z Góry i Grzegorza Ormianina, na dwór sułtana tureckiego wysłał król Władysław Jagiełło, który zdecydował się na interwencję dyplomatyczną, by doprowadzić do przerwania ataków tureckich na państwo węgierskie. Poselstwo zakończyło się sukcesem. Sułtan Mehmed I przyjął posłów łaskawie, zgodził się na wypuszczenie jeńców węgierskich i zawarcie rozejmu.
"Tych 600 lat stosunków nie da się oczywiście opowiedzieć w krótkich słowach. W dziale tureckim Archiwum Koronnego Warszawskiego znajduje się 1,5 tys. dokumentów, które na przestrzeni wieków trafiały do Polski z kancelarii osmańskich. Wybraliśmy jedynie część z nich, by zabrać zwiedzających w podróż w czasie. Są to szeroko pojęte traktaty dyplomatyczne, obejmujące także instrukcje dla posłów, spróbujemy pokazać też jak powstawał dokument w kancelarii osmańskiej. W naszych stosunkach zdarzały się oczywiście wojny, przede wszystkim jednak dominował pokój i przedstawimy tych, którzy go pielęgnowali, pośredników w kontaktach dyplomatycznych, posłów, gońców i tłumaczy" - opowiadał komisarz wystawy, dyrektor Archiwum Głównego Akt Dawnych Hubert Wajs.
Wśród prezentowanych dokumentów znalazły się m.in. listy pisane przez żonę sułtana Sulejmana, pochodzącą prawdopodobnie z ówczesnych kresów Rzeczpospolitej Roksolanę do króla Zygmunta Augusta. "Pragniemy także pokazać tych, którzy z Polski do Turcji docierali w tamtych czasach - dyplomatów, kupców czy pielgrzymów. Chcemy również wspomnieć o szeroko rozumianych wpływach kulturalnych, wzajemnym oddziaływaniu. Z języka tureckiego pochodzi m.in. określenie ciemnej maści konia jako +karej+ czy słowo +bazar+. Pokazujemy co robił w Stambule nasz wieszcz Adam Mickiewicz, który tam zresztą zmarł, dlaczego w ziemi tureckiej spoczywa dyktator powstania styczniowego Marian Langiewicz oraz związki poety tureckiego Nazima Hikmeta Borzęckiego z Polską" - mówił Wajs.
Przypomniał także, że po zakończeniu I wojny i odzyskaniu niepodległości Polska parafowała traktat o przyjaźni z Turcją jeszcze przed podpisaniem traktatu pokojowego w Lozannie. Podkreślił, że również obecnie stosunki te są bliskie m.in. tureckie konsorcjum jest jednym z budującym drugą listę metra w Warszawie. Na wystawie znalazły się również m.in. mapy obrazujące zmiany terytorialne dotyczące Rzeczpospolitej i Turcji na przestrzeni wieków oraz dzieje polskiej wsi Adampol koło Stambułu.
Ekspozycji towarzyszy prezentacja zdjęć głównie z okolic miasta Bursa, dawnej stolicy tureckiej, do której było skierowane poselstwo inicjujące polsko-tureckie stosunki dyplomatyczne.
Wystawa "600 lat kontaktów polsko-tureckich 1414-2014" będzie czynna do 29 marca. (PAP)
akn/ ls/
