Fotografie autorstwa Janusza Nowackiego, dokumentujące okoliczności odsłonięcia w 1981 roku Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956, zaprezentowano w środę na wystawie odsłoniętej w parku przy Zamku w Poznaniu.
Wystawa "W obronie pamięci. Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956" stanęła nieopodal Poznańskich Krzyży, będzie prezentowana przez trzy miesiące.
Jak powiedziała PAP autorka wystawy, naczelnik oddziałowego biura edukacji publicznej IPN w Poznaniu, Agnieszka Łuczak, na prezentację składa się cykl niepublikowanych wcześniej fotografii Janusza Nowackiego, który udokumentował uroczystości 25. rocznicy Czerwca '56, w trakcie których odsłonięto pomnik.
"W tym roku przypada okrągła rocznica budowy pomnika i bardzo wiele osób nie ma już pojęcia, jak to się stało, że on tu stanął. Fakt jego wzniesienia jest rzeczą niezwykłą: Polska w czasach Solidarności była jedynym krajem w bloku państw komunistycznych, w których powstały pomniki upamiętniające bunty przeciwko komunistycznej władzy" - przypomniała Łuczak.
Jak zaznaczyła, z ideą postawienia pomnika wystąpiła Solidarność. Dzięki mieszkańcom Poznania, a zwłaszcza robotnikom z zakładów Cegielskiego, udało się go zbudować w błyskawicznym czasie i tanim kosztem - wiele osób pracowało przy jego wzniesieniu za darmo.
"W uroczystościach odsłonięcia pomnika oczywiście uczestniczyły oficjalne władze, ale były tą całą sytuacją zawstydzone, nie wiedziały, jak się zachować. W wydarzeniu tym brało udział 200 tys. osób, na tych zdjęciach to widać. Po wprowadzeniu stanu wojennego pomnik stał się +terytorium wolnych Polaków+, miejscem, gdzie przychodzili wyrazić swój sprzeciw" - powiedziała.
Również w środę zorganizowano konferencję naukową "Poznański Czerwiec 1956. Bunt i pamięć". W jej ramach zaprezentowano portal internetowy utworzony przez poznański oddział IPN, poświęcony Poznańskiemu Czerwcowi. Jak powiedział PAP dyrektor oddziału IPN w Poznaniu, Rafał Reczek, ma on stanowić kompendium wiedzy o wydarzeniach z 1956 roku.
"W portalu na bieżąco udostępniane będą nowe publikacje na temat Czerwca '56, zamierzamy też sukcesywnie rozszerzać część z relacjami świadków. Ich wspomnienia będą nagrywane i przenoszone do serwisu. Wzbogacany będzie też zakres dokumentacji ikonograficznej, ilustrującejto, co się wydarzyło w Poznaniu" - powiedział.
Prace nad uruchomieniem serwisu czerwiec56.ipn.gov.pl trwały dwa lata. Przygotowywana jest także węgierska i angielska wersja portalu.
Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956 roku upamiętnia powstanie robotników poznańskich przeciwko władzom komunistycznym, późniejsze wystąpienia przeciw władzy w 1968 i 1970, 1976 i 1980 roku oraz wprowadzenie stanu wojennego. Został odsłonięty 28 czerwca 1981 roku na Placu Mickiewicza. Jest to dzieło autorstwa rzeźbiarza Adama Graczyka i architekta Włodzimierza Wojciechowskiego. Przedstawia dwa krzyże spięte jednym ramieniem, z wizerunkiem orła z boku.
28 czerwca 1956 r. poznańscy robotnicy Zakładów im. Stalina (tak wówczas nazywały się Zakłady Cegielskiego) podjęli pod hasłem "Chleba i wolności" strajk generalny i zorganizowali masową demonstrację uliczną. W wyniku dwudniowych starć na ulicach miasta - według najnowszych badań IPN - co najmniej 58 osób zginęło (w tym kilku żołnierzy i funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa), a kilkaset zostało rannych (wśród nich pacyfikujący demonstracje i ranni w wyniku ostrzału budynków służby bezpieczeństwa przez robotników). Około 700 osób aresztowano.
Przyczyną wzrostu niezadowolenia społecznego w 1956 roku były - według historyków - spadek poziomu życia, ignorowanie przez władze żądań płacowych robotników, zła, "socjalistyczna", organizacja pracy i marnotrawstwo. Zdaniem historyków, Poznański Czerwiec doprowadził do zmian politycznych w Polsce w październiku 1956 r. Przywódcą PZPR został wówczas Władysław Gomułka, z więzień wypuszczono więźniów politycznych. (PAP)
rpo/ hes/
