"Zmiany" Mo Yana, które trafią do księgarń 23 stycznia, to kolejna, trzecia powieść chińskiego laureata literackiej nagrody Nobla, przetłumaczona na polski. W tym roku planowana jest publikacja tłumaczeń kolejnych książek Mo Yana.
W "Zmianach" Mo Yan wspomina swoje losy, od dzieciństwa, które przypadło na lata 60., po chwilę obecną. Wątki autobiograficzne wykorzystuje, żeby pokazać ojczyznę jakby od dołu, z perspektywy zwykłego człowieka, a nie wielkiej polityki.
Pierwsze sceny książki rozgrywają się w 1969 roku, kiedy, mały chłopczyk z biednej rodziny, Mo Yan, wyrzucony ze szkoły za wymyślenie nauczycielowi przezwiska, patrzy z zazdrością na dziewczynki z zamożniejszych rodzin komunistycznych dygnitarzy, przygotowujące się do zawodów w ping-pongu. Uczestnicy tej sceny - dziewczynki, nauczyciel i jeden z kolegów szkolnych - będą powracać na kartach książki w różnych życiowych wcieleniach. Klasowy rozrabiaka i nieudacznik zostanie biznesmenem, najładniejsza dziewczyna nieszczęśliwie wyjdzie za mąż za nauczyciela, a relegowany ze szkoły drobny chłopczyk o wielkich ustach dostanie literackiego Nobla. Poprzez losy bohaterów Mo Yan pokazuje, jak zmieniały się Chiny przez ostatnie 40 lat.
"Zmiany" uważane są za najbardziej autobiograficzną książkę Mo Yana, który także w innych powieściach, odwoływał się chętnie do doświadczeń swojego życia. "Kođmuđnę Jiađohe opiđsyđwađłem już w˙swođich pođwieđściach wieđlođkrotđnie, a˙rađzem z˙nią zeđsłađnych tam prađwiđcowđców, któđrzy w˙mođich dzieđcięđcych oczach wieđdli rađdođsne, bezđtrođskie żyđcie pełđne rozđryđwek. Kieđdyś nađwet nađpiđsađłem o˙nich nođweđlę pod tyđtuđłem +Wyđścig+ sprzed trzyđdzieđstu lat - jeđśli kođgoś to inđteđređsuđje, może pođczyđtać. Ale tamđto to była nođweđla i˙wieđle rzeđczy zmyđśliđłem na pođtrzeđby fikđcji, teđraz zaś w˙zađsađdzie spiđsuđję swođje wspođmnieđnia, jeśli więc cođkolđwiek odđbieđga od rzeđczyđwiđstođści, to tylđko dlateđgo, że upłyđnęđło już dużo czađsu i˙pađmięć płađta mi fiđgle" - pisze Mo Yan w "Zmianach".
W książce można prześledzić jego drogę do pisarstwa. W Chinach lat 70. jedyną szansą na studia dla chłopca w jego położeniu życiowym było zaciągnięcie się do wojska. Mo Yan tak właśnie zrobił w 1976 roku. W rodzinnej wiosce zazdroszczono mu kariery, ale służba polegała na zwyczajnej pracy na roli, a o studiach nie było nawet mowy. Mo Yan zaczął jednak samodzielnie się dokształcać, a także pisać i wysyłać swoje opowiadania do gazet. W 1979 roku wysłano go na szkolenie i powierzono obođwiązđki inđstrukđtođra nauk pođliđtyczđnych. We wrześniu 1981 roku nastąpił upragniony debiut literacki - w˙lođkalđnym mađgađzyđnie "Staw lotosu" ukađzađła się jego nođweđla "Deszđczođwa noc wiođsenđną porą", potem opođwiađdađnie "Brzydđki wođjak". W końcu, po latach czekania, jesienią 1984 roku Mo Yan dođstađł się na wyđdział liđteđrađtuđry Wojđskođwej Akađdeđmii Sztuk, nieđdłuđgo pođtem nađpiđsađł "Przezrođczyđstą marđchewđkę", a˙w˙nađstępđnej kođlejđnođści - "Klan czerđwođneđgo sorga", któđry stał się beđstselđleđrem. Tak
przed wyrzuconym ze szkoły chłopcem z biednej rodziny otworzyła się droga do nagrody Nobla.
Szwedzka Akademia uhonorowała literacką Nagrodą Nobla chińskiego pisarza Mo Yana za "wizyjny realizm łączący opowieści ludowe, historię i współczesność" - jak napisano w uzasadnieniu werdyktu. W Polsce opublikowano dotąd dwie jego powieści - "Kraina wódki" i "Obfite piersi, pełne biodra". Pseudonim "Mo Yan" znaczy "nie mów". Pisarz przybrał go podczas pracy nad swoją pierwszą książką. Z natury gadatliwy Mo Yan chciał przez pseudonim przypominać sobie, aby nie mówić zbyt wiele, bo sprowadza to kłopoty, zwłaszcza gdy pisarz służy w chińskiej armii. Mo Yan wydał 11 powieści i kilkadziesiąt opowiadań.
W.A.B. zamierza kontynuować wydawanie dzieł noblisty. W planach wydawniczych na 2013 rok znalazły się jego trzy książki - "Klan czerwonego sorgo" z 1986 roku opisuje historię rodzinnej prowincji w XX wieku, kiedy doświadczyła klęsk głodu, wojen, japońskiej okupacji. Powieść została sfilmowana w 1987 roku przez Zhang Yimou, a rok później film został nagrodzony Złotym Niedźwiedziem na festiwalu w Berlinie.
W przyszłym roku ukaże się też polski przekład powieści "Wa" ("Frog") z 2009 roku - historia o dramatycznych konsekwencjach obowiązującej przez lata w Chinach polityce posiadania przez rodzinę jednego dziecka. W planach wydawniczych W.A.B. na 2013 roku jest też książka "Bian" ("Change") (2010), wspomnienia autora z lat 70. i 80., kiedy tracił wiarę w to, że chiński komunizm jest najlepszym ustrojem na świecie.
W kolejnych latach ukazać mają się kolejne powieści Mo Yana, m.in. "41 bombs" (2003), "Life and Death Are Wearing Me Out" (2003), "Sandalwood Death" (2001) i "The Garlic Ballads" (1988). (PAP)
aszw/ abe/
