Jak obliczyć kapitał początkowy w ZUS?

Większość osób zatrudnionych przed 1999 rokiem przed przejściem na emeryturę powinna wyliczyć kapitał początkowy. W przypadku gdy tego zaniedbamy, nasza emerytura będzie nawet o kilkadziesiąt procent niższa. Złożą się na nią tylko składki zapłacone po 1998 roku.

Kapitał początkowy powinniśmy obliczyć, jeśli urodziliśmy się po 31 grudnia 1948 roku a nasz staż pracy przed 1999 rokiem przekracza okres pół roku. Emerytura będzie się wtedy składać ze zwaloryzowanego kapitału początkowego i zwaloryzowanych składek wpłacanych na indywidualne konto emerytalne w ZUS po 1998 roku oraz ewentualnych składek do OFE.

Żeby obliczyć kapitał początkowy, musimy najpierw zgromadzić dokumenty poświadczające nasz staż pracy i zarobki przed 1999 rokiem. Następnie dostarczamy je do oddziału ZUS właściwego dla naszego miejsca zamieszkania. Wyliczenie musi zostać wykonane, zanim zaczniemy pobierać emeryturę.

Wysokość kapitału początkowego zależy od:

* długości udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych przed 1 stycznia 1999 roku,
* lat, które wybraliśmy do wyliczenia kapitału (mają wpływ na podstawę wymiaru emerytury),
* części socjalnej emerytury.

Część socjalną wylicza się mnożąc 24 procent kwoty bazowej, czyli 293,01 zł przez współczynnik, proporcjonalny do wieku i stażu ubezpieczeniowego, jaki mieliśmy w dniu 31 grudnia 1998 roku. Z kolei kwota bazowa równa się przeciętnemu miesięcznemu wynagrodzeniu z II kwartału 1998 roku, czyli 1220,89 zł.

Na część socjalną wpływu nie mamy. Wybór i udokumentowanie lat zależy już jednak od nas.

Wybierz lata o najwyższych zarobkach

Przede wszystkim musimy się zastanowić nad wyborem lat, z których obliczany będzie kapitał początkowy. W grę wchodzą następujące opcje:

* 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu między 1 stycznia 1980 roku a 31 grudnia 1998 roku;
* 20 dowolnych lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczeniowego przed 1999 rokiem.
* faktyczny okres podlegania ubezpieczeniu.

To ostatnie rozwiązanie będzie nas dotyczyć, gdy do 31 grudnia 1998 roku nie ukończyliśmy 30 lat i nie byliśmy do tego czasu ubezpieczeni przez okres 10 kolejnych lat. Ponadto będziemy jej podlegać, gdy nie jesteśmy w stanie udokumentować kolejnych 10 lat ubezpieczenia z powodu korzystania z urlopu wychowawczego, pełnienia służby wojskowej, nauki w szkole wyższej oraz pobytu za granicą.

Przy wyborze kierujmy się stosunkiem naszej pensji do średniej płacy w gospodarce narodowej w danym roku. Powinniśmy wybierać lata, w których był on dla nas najbardziej korzystny, czyli zarabialiśmy stosunkowo najwięcej.

Dla każdego wybranego roku ZUS wyliczy w oparciu o nasze dochody podstawę wymiaru składki ubezpieczeniowej. Następnie pomnoży ją przez odpowiedni współczynnik, w zależności od tego, czy są to lata składkowe czy nieskładkowe (m.in. czas studiów, urlopu wychowawczego). W przypadku tych pierwszych oblicza się 1,3 proc. podstawy wymiaru emerytury za każdy rok. Dla okresów nieskładkowych jest to zaledwie 0,7 proc.

Zbierz wymagane dokumenty

ZUS wymaga od przede wszystkim następujących dokumentów:

* wniosku o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1),
* kwestionariusza dotyczącego okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6),
* świadectw pracy lub zaświadczeń potwierdzających zatrudnienie (umowy o pracę i wszelkie pisma, jakie otrzymaliśmy od pracodawcy w okresie zatrudnienia)
* zaświadczeń potwierdzających okresy zatrudnienia i pobierane wynagrodzenia do końca 1998 roku lub legitymacji ubezpieczeniowej zawierającej wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu,
* dyplomu ukończenia szkoły wyższej (jeśli był wydany),
* książeczki wojskowej (jeśli była wydana).

Dostarczamy je w postaci oryginałów lub poświadczonych notarialnie kserokopii i odpisów. Po dokonaniu obliczenia zakład zwróci nam wszystkie dokumenty, prócz zaświadczeń potwierdzających okresy zatrudnienia i pobierane wynagrodzenia.

Gdzie szukać dokumentów?

Dokumenty dotyczące zatrudnienia znajdują się u naszego obecnego pracodawcy oraz ewentualnie w poprzednich miejscach pracy. Komplikacje mogą jednak wystąpić, jeśli poprzedni zakład pracy przestał już istnieć. W takim wypadku dokumentów powinniśmy szukać u jego następców prawnych lub organów założycielskich. Jeśli likwidowana była spółka prawa cywilnego lub handlowego, powinien zabezpieczyć je likwidator lub syndyk masy upadłościowej. W przypadku zlikwidowanych spółdzielni mogą się one znajdować w związku rewizyjnym lub Krajowej Radzie Spółdzielczej.

O dokumenty ze zlikwidowanych zakładów pracy możemy tez zapytać w Centralnym Ośrodku Informacji Archiwalnej przy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz w Stowarzyszeniu Archiwistów Polskich, do którego trafiają również archiwa z zakładów likwidowanych od 1994 roku.

Jeżeli brakuje dokumentów, możemy udowodnić okres zatrudnienia za pomocą zeznania dwóch świadków, w przypadku gdy chodzi o:

* zatrudnienie przed 15 listopada 1991 r.,
* zatrudnienie po 15 listopada 1997 roku, jeśli dokumenty zostały zniszczone przez powódź w lipcu 1997 r.,
* zatrudnienie młodocianych przed 1975 r.

Skontroluj wyliczenia ZUS

Wykonanie konkretnych obliczeń jest rolą Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli nie mamy do nich zaufania, możemy je łatwo sprawdzić. Wystarczy skorzystać z powszechnie dostępnego kalkulatora internetowego. Jeśli wyjdą nam inne wyniki, możemy złożyć odwołanie do wydziału pracy i ubezpieczeń społecznych sądu okręgowego w terminie miesiąca od otrzymania decyzji z ZUS.

Raz przeliczony kapitał można zmienić

Do momentu, kiedy nie zaczniemy pobierać emerytury, kapitał początkowy możemy waloryzować, czyli obliczać na nowo. Przyda się to zwłaszcza w momencie, gdy odnaleźliśmy nowe dokumenty, potwierdzające okres naszego zatrudnienia lub wysokość pobieranego wynagrodzenia.