Jak założyć stowarzyszenie? Praktyczny przewodnik

W Polsce zarejestrowanych jest już ponad 70 tysięcy różnych stowarzyszeń. Aby je założyć, wystarczy zebrać 15 pełnoletnich i nieubezwłasnowolnionych Polaków, chcących osiągnąć wspólny cel, nie licząc przy tym na zarobek. Stowarzyszać mogą się zarówno przyjaciele ziemi podlaskiej, gospodynie wiejskie, abstynenci, sportowcy jak i kierowcy ciężarówek.

Cel, który przyświeca założycielom stowarzyszenia może być zatem dowolny, jednak pod pewnymi warunkami. Nie może łamać artykułu 13. Konstytucji, czyli odwoływać się do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, nienawiści rasowej i narodowościowej ani stosowania przemocy.

Członkiem stowarzyszenia mogą być osoby pełnoletnie, niepozbawione praw publicznych. W drodze wyjątku mogą do niego wstąpić również:

• małoletni poniżej 16 lat za zgodą rodziców, jednak nie mogą korzystać z biernego i czynnego prawa wyborczego wewnątrz organizacji, chyba że stowarzyszenie zrzesza tylko małoletnich,
• osoby w wieku od 16 do 18 lat, pod warunkiem, że w składzie zarządu większość stanowią osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych, chyba że stowarzyszenie zrzesza tylko małoletnich,
• cudzoziemcy, niezameldowani w Polsce, jeśli statut przewiduje taką możliwość.
• cudzoziemcy zameldowani w Polsce (na takich samych prawach jak obywatele polscy).

Stowarzyszenia powinny być rejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym, ale nie muszą (tak zwane stowarzyszenia zwykłe). Przewaga tych zarejestrowanych w KRS polega na tym, że mają osobowość prawną, czyli mogą:

• powoływać terenowe oddziały,
• tworzyć związki stowarzyszeń,
• zrzeszać osoby prawne,
• prowadzić działalność gospodarczą,
• przyjmować darowizny, spadki, dotacje,
• starać się o status organizacji pożytku publicznego.

Gdy uda się już zebrać wymagane 15 osób do założenia stowarzyszenia, muszą one opracować jego statut. To najważniejszy dokument w organizacji, który reguluje wszystkie zasady jej działania. Statut powinien określać:

• nazwę odróżniającą stowarzyszenie od innych organizacji,
• teren działania i siedzibę,
• cele i sposoby ich realizacji,
• sposób wstępowania i występowania, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,
• władze stowarzyszenia, sposób ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
• zasady reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,
• sposób pozyskiwania środków finansowych oraz składek członkowskich,
• zasady dokonywania zmian statutu,
• sposób rozwiązania stowarzyszenia.

Kolejnym krokiem przy zakładaniu stowarzyszenia jest zwołanie zebrania założycielskiego. Musi w nim uczestniczyć przynajmniej 15 osób. Spośród nich wybiera się komitet założycielski oraz protokolanta, który zapisuje wszystko, co dzieje się na zebraniu. Następnie założyciele podejmują uchwałę o powołaniu stowarzyszenia i przyjmują wcześniej opracowany statut. Na spotkaniu można, ale nie trzeba, wybrać też zarząd organizacji oraz komisję rewizyjną. Lepiej jednak to zrobić od razu, bo odłożenie tego obowiązku będzie się wiązało z opłatami za zmianę wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, który jest kolejnym etapem w procedurze założycielskiej.

Rejestracji dokonuje się w sądzie rejonowym, właściwym ze względu na adres siedziby stowarzyszenia. Służy do niej formularz KRS W20, do którego należy dołączyć również druk KRS WF (zawierający dane członków komitetu założycielskiego), KRS WK (wskazujący osoby, które reprezentują stowarzyszenie) oraz KRS WM (jeśli podmiot rejestruje zarazem działalność gospodarczą).

Poza dokumentami sądowymi należy złożyć w sądzie po dwa egzemplarze statutu, listy wszystkich założycieli (zawierającej ich dane: imię, nazwisko, data urodzenia, adres i własnoręczny podpis), protokołu z zebrania założycielskiego oraz wszystkich podjętych w jego trakcie uchwał (o powołaniu stowarzyszenia, komitetu założycielskiego, przyjęciu statutu lub wyborze władz).

Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą. Musi być ona jednak działalnością pomocniczą, a zyski z niej muszą być przeznaczone na cele statutowe. W takim przypadku należy również złożyć:

• wzory podpisów osób reprezentujących stowarzyszenie uwierzytelnione notarialnie albo złożone przed sędzią lub upoważnionym pracownikiem sądu,
• wniosek o wpis w rejestrze REGON (formularz RG-1),
• zgłoszenie identyfikacyjne do urzędu skarbowego (druk NIP-2) wraz ze wskazaniem właściwego naczelnika urzędu skarbowego,
• zgłoszenie do ZUS jako płatnik składek,
• dowód wpłaty za wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców.

Sąd jeden egzemplarz pozostawi we własnym rejestrze, drugi zaś prześle do organu nadzorującego działalność stowarzyszenia (starosty powiatu, na terenie którego działa organizacja), urzędu skarbowego, Głównego Urzędu Statystycznego lub ZUS-u.